سندروم آپنه‌آ چیست؟ آشنایی با راهکارهای درمانی آپنه خواب
سندروم آپنه‌آ یا هیپوپنه‌آی خواب انسدادی یکی از رایج‌ترین اختلالات خواب مرتبط با تنفس است. این اختلال یک اختلال بالقوه خطرناک است. چراکه به هنگام خواب،تنفس به‌طور مکرر متوقف و دوباره شروع می‌شود. تقریباًهمه‌ی انسان‌ها به هنگام خواب، کاهش جریان هوا به هنگام تنفس، مدت کوتاهی تجربه می‌کنند. افراد مبتلابه هیپوپنه‌آ خواب انسدادی، به‌ندرت از مشکل تنفسی خودآگاهی دارند. حتی هنگامی‌که در اثر این سندروم از خواب، بیدار می‌شوند. وقتی ماهیچه‌ها ریلکس می‌شوند، مجرای تنفسی فرد باریک می‌شود. هنگامی‌که فرد نفس خود را تو می‌دهد، بسته می‌شود و درنتیجه تنفس ممکن است به مدت ۱۰ الی ۳۰ ثانیه ناکافی باشد. تنفس ناکافی در این مدت ممکن است از سطح اکسیژن خون کم کند. مغز این تنفس ناقص را احساس می‌کند و به همین خاطر فرد را از خواب، بیدار می‌کند.
علامت‌های هیپوپنه‌آ خواب انسدادی
واضح‌ترین علامت این سندروم، خروپف کردن است. افرادی که فرد مبتلا را هنگام خواب مشاهده می‌کنند، خروپف کردن او را به‌عنوان نوعی مشکل تعریف می‌کنند. به هنگام خواب، تونوس عضلانی انسان‌ها معمولاً ریلکس می‌شود (ماهیچه‌ها شل می‌شوند). در این حالت، مجرای تنفسی در گلو که از دیواره‌هایی با بافت نرم ساخته‌شده است رها می‌شود و پایین می‌افتد. به همین خاطر است که تنفس فرد با مشکل سندروم آپنه‌آ مواجه می‌شود. این اختلال در سطح بسیار خفیف در چارچوب مرزهای خواب عادی محسوب می‌شود. بسیاری از افراد در مراحلی از زندگی خود اپیزودهایی از آپنه‌آی خواب انسدادی را تجربه می‌کنند. بااین‌وجود فقط درصد کمی از مردم این اختلال را به‌صورت مزمن و شدید تجربه می‌کنند. با توجه به این مطالب در حال حاضر بهتر است با سایر علائم و سمپتوم‌های آپنه‌آی خواب انسدادی نیز آشنا شوید.
- خواب‌آلودگی شدید در طول روز
- اپیزودهایی از قطع تنفس در طول خواب که دیگران شاهد آن هستند (خود فرد متوجه نمی‌شود).
- خشک بودن دهان یا گلو بعد از بیدار شدن از خواب
- سردرد به هنگام صبح
- دشواری در ادامه دادن به خواب
- فشارخون بالایی که کنترل آن دشوار است.
- مختل شدن‌های تنفس موجب می‌شود توانایی فرد در کسب مقدار خواب موردنیاز یا مطلوب،کاهش پیدا کند.
- فازهای مختلف خواب فرد مبتلا آرام نیست،درنتیجه فرد در طول ساعات بیداری خواب‌آلود است.
روش تشخیص سندروم آپنه‌آ
دیاگنوز و تشخیص سندروم آپنه‌آ بر اساس نتایج به‌دست‌آمده آزمایش پلی سومنوگرافیک (مطالعه خواب) یا PSG و سمپتوم و علائم این اختلال انجام می‌گیرد. مطالعه خواب آزمایشی است که داده‌های مربوط به شما را در زمان خواب ثبت می‌کند. این کار معمولاً در یک آزمایشگاه خاص انجام می‌شود. در طول آزمایش:
- EEG به‌منظور شناسایی چرخه‌های خواب و اختلالات، فعالیت مغز شما را رصد می‌کند.
یک متخصص خواب از این EEG و همچنین از حرکات، تنفس، سطح اکسیژن و ضربان قلب شما استفاده می‌کند تا دریابد شما به اختلال خواب دچار هستید یا خیر. به‌طورکلی چهار نوع آزمایش و یا مطالعه خواب وجود دارد.PGS شبانه تشخیصی، خواب عمومی و برخی عملکردهای بدن که هرکدام از این آزمایش‌ها بخش‌هایی مختلفی را مانند تنفس، سیگنال‌های مغز، سطح اکسیژن خون، ریتم قلب و حرکات اندام را کنترل می‌کنند.
اپیدمولوژی سندروم آپنه‌آی خواب انسدادی
بر اساس تحقیقات و پژوهش‌هایی که در این حوزه انجام‌گرفته است. این سندروم بیشتر از همه در افراد میان‌سال، سالمند و افراد دارای اضافه‌وزن مشاهده می‌شود. به‌عبارتی‌دیگر، حملات گه گاهی سندروم آپنه‌آ در طی خواب طبیعی، قابل‌انتظار است و میزان بروز آن‌ها با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. بااین‌حال، در بیماران دچار آپنه خواب، فراوانی و مدت حملات به حدی افزایش می‌یابد که سبب انقطاع خواب و نیز هیپوکسمی و هیپرکاپنی می‌شود. در جمعیت عادی جامعه، نرخ شروع این اختلال که در سالمندان دیاگنوز نشده، باقی می‌مانند ممکن است بسیار بالا باشد. چراکه این اختلال به‌شدت با چاقی مرتبط است. به‌عبارتی‌دیگر با افزایش نرخ شیوع چاقی این احتمال جود دارد که نرخ شیوع این اختلال نیز افزایش یابد. در بزرگ‌سالان نسبت ابتلای مردان به زنان از ۲ به ۱ الی ۴ به ۱ در نوسان است. لازم به ذکر است که در سالمندی این نسبت کمتر می‌شود.
روش‌های غیر جراحی برای درمان اختلال آپنه انسدادی
در موارد خفیف‌تر آپنه خواب، ممکن است که پزشک متخصص تنها مجموعه‌ای از تغییرات در سبک زندگی، همچون کاهش وزن یا ترک کردن سیگار را پیشنهاد دهد. همچنین اگر آلرژی‌های تنفسی داشته باشید، پزشک درمانی را برای آلرژی‌های شما توصیه خواهد کرد. بااین‌وجود اگر این اقدامات علائم و نشانه‌های سندروم آپنه‌آ شما را کاهش ندهد و یا اگر آپنه شما متوسط تا شدید است روش‌های درمانی دیگری پیشنهاد خواهد شد. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- استفاده از فشار مثبت مداوم راه هوایی CPAP
این دستگاه هوا را از طریق ماسکی که در هنگام خواب روی بینی‌تان قرار می‌گیرد، وارد بینی‌تان می‌کند. فشار هوایی که این دستگاه ایجاد می‌کند، کمی بیشتر از فشار هوای اطراف است و به‌اندازه‌ای است که مسیرهای هوایی فوقانی شما را باز نگه دارد و از این طریق از آپنه و خروپف جلوگیری کند.
- استفاده از BiPAP یا فشار مثبت راه هوایی از نوع دوسطحی
این دستگاه در هنگام دم، فشار هوای بیشتر و در هنگام بازدم، فشار هوای کمتری را برای فرد مبتلا فراهم می‌کند.
- دستگاه فشار مثبت بازدمی راه هوایی EPAP
این دستگاه کوچک و تک‌کاربره، قبل از خواب روی هر سوراخ بینی قرار داده می‌شود. این دستگاه، دریچه‌ای است که اجازه‌ی ورود آزادانه‌ی هوا را در هنگام دم می‌دهد، اما در هنگام بازدم، هوا باید از سوراخ‌های کوچکی که در دریچه تعبیه‌شده‌اند، عبور کند. این امر، فشار موجود درراه هوایی را افزایش می‌دهد و آن را باز نگه می‌دارد. ممکن است که این دستگاه بتواند به کاهش خروپف و خواب‌آلودگی افراد مبتلابه سندروم آپنه‌آ خفیف کمک کند و گزینه‌‌ای مناسب برای افرادی باشد که قادر به تحمل دستگاه CPAP نیستند.
درمان از طریق انجام عمل جراحی
اگر روش‌های ذکرشده مؤثر واقع نشوند، پزشک متخصص انجام عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. عموماً قبل از در نظر گرفتن جراحی، حداقل یک دوره‌ی آزمایشی سه‌ماهه از گزینه‌های درمانی دیگر پیشنهاد می‌شود. بااین‌حال برای افراد معدودی که دارای مشکلات خاصی در ساختار فکشان هستند، جراحی به‌عنوان اولین و بهترین گزینه به کار می‌رود. هدف از جراحی، بزرگ کردن راه هوایی از طریق بینی یا حلق است که ممکن است باعث خروپف یا بسته شدن مسیرهای هوایی فوقانی در فرد شده باشد. انواع گزینه‌های جراحی عبارت‌اند از:
- خارج کردن بافت (این روش که اوولوپالاتوفارینگوپلاستی نامیده می‌شود)
- برداشتن بافت‌ها در پشت گلو با انرژی رادیو فرکانسی (قطع رادیو فرکانسی)
- جابه‌جایی فک (روش توسعه‌ی ماگزیلا مندیبولار)
- کاشت (میله‌هایی پلاستیکی از طریق عمل جراحی در داخل کام نرم جایگذاری می‌شوند)
- ایجاد یک مسیر هوایی جدید (تراکئوستومی)
- برداشتن پولیپ‌ها یا صاف کردن تیغه‌ی خم (کج) بین سوراخ‌های بینی (انحراف تیغه‌ی بینی)
- برداشتن لوزه‌ها یا آدنوئیدهای بزرگ‌شده
عوارض عدم درمان آپنه خواب انسدادی
در طی انسداد مجرای هوایی در سندروم آپنه‌آ، تون سمپاتیک نیز افزایش می‌یابد. این مسئله موجب انقباض عروقی و افزایش فشارخون می‌شود که در طی ساعت‌های بیداری نیز ادامه می‌یابد. درواقع، آپنه انسدادی خواب شایع‌ترین علت قابل‌شناسایی فشارخون سیستمیک بالا است.
- با انسداد مجاری هوایی، فشار داخل قفسه سینه با دم منفی‌تر می‌شود.
همچنین دوره‌های هیپوکسمی ممکن است با آریتمی‌های قلبی، حوادث قلبی- عروقی و مرگ‌ومیر ناشی از همه علل همراه باشند.
- یک نتیجه مهم فیزیولوژیک انسداد مجرای هوایی، بیدار شدن از خواب است که منجر به خواب منقطع می‌گردد. چراکه آپنه‌ها در حین خواب REM فراوان‌تر می‌باشند بیماران از فقدان خوابی که باعث تجدیدقوا شود شکایت دارند.
مبتلایان به آپنه انسدادی خواب، بیشتر دچار سوانح وسایل نقلیه می‌شوند که احتمالاً با خواب‌آلودگی حین رانندگی مرتبط است. همچنین در بیماران مبتلابه آپنه انسدادی خواب، افزایش بروز دیابت قندی و سایر علائم سندرم متابولیک را اتفاق می‌افتد.
نتیجه‌گیری
به‌طورکلی باید گفت اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان متوجه مواردی از قبیل؛ خروپف با صدای بلند، تنگی نفس، احساس خفگی و یا خواب‌آلودگی شدید در طول روز (ممکن است باعث به خواب رفتن شما در حین کار، تماشای تلویزیون یا حتی رانندگی شود) شدید حتماً به یک پزشک متخصص در حوزه سندروم آپنه‌آ مراجعه کنید.
