در این مطلب تلاش داریم بطور کامل به معرفی کارشناسی ارشد آموزش هوشبری بپردازیم. کارشناسی ارشد هوشبری یا اموزش هوشبري یک رشته جدید در بین رشته های علوم پزشکی است که در سال ۹۶-۹۷ توسط معاونت آموزشی وزارت بهداشت مصوب شد و برای سال ۹۹ اولین آزمون ارشد هوشبری توسط مرکزسنجش پزشکی در دفترچه راهنمای آزمون ارشد وزارت بهداشت معرفی شد. در این مطلب برنامه درسی کارشناسی ارشد آموزش هوشبری مصوب دبیرخانه شورای عالی علوم پزشکی آورده شده است.

تاریخچه و سیر تکاملی دوره در جهان و ایران:

از حدود ۱۵۰ سال پیش در دانشگاههای آمریکا، کانادا و انگلستان، پرستاران بیهوشی ( Nurse Anesthesia) با گذرانیدن دوره دو ساله، پس از کسب مدرک لیسانس پرستاری، نسبت به ارائه خدمات بیهوشی در مراکز درمانی ایفاء نقش می‌نمایند. از سال ۱۹۶۰ میلادی نیز متعاقب احساس نیاز به حضور افراد حرفه‌ای در زمینه‌ی ارائه خدمات هوشبری دوره‌های جدید آموزشی جهت تربیت نیروی غیر پزشک به عنوان دستیار بیهوشی (Anesthesia Assistant) آغاز گردید و تاکنون ادامه دارد. در حال حاضر دوره‌های آموزشی هوشبری در بسیاری از دانشگاه‌ها در کشورهای مختلف از جمله امریکا، انگلستان استراليا، هند و در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (PhD) در زمینه‌ی تربیت هوشبر پیراپزشک)، اجرا می‌شوند.

در کشور ایران، دوره آموزشی هوشیاری در مقطع کاردانی از سال ۱۳۵۴ آغاز و تا سال ۱۳۸۵، دانشکده‌ها نسبت به پذیرش و تعلیم و تربیت دانشجوی هوشبری اقدام نموده اند. با توجه به پیشرفت‌ها در دانش بیهوشی، توسعه تجهیزات و فن آوری مربوطه به منظور ارتقاء توانایی‌های دانش‌آموختگان دوره کاردانی هوشبری، از سال ۱۳۸۵ بنا به درخواست وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، برنامه آموزشی «دوره کارشناسی پیوسته و ناپیوسته هوشبری» تدوين گردید و پذیرش دانشجو از سال ۱۳۸۶ در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور آغاز گردید و تاکنون نیز ادامه دارد به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۷ تعداد مراکز آموزشی تربیت دانشجوی هوشبری به ۶۸ مرکز رسیده است.

به منظور ارائه‌ی آموزش اثربخش و اطمینان از کسب توانمندی‌های ضروری دانش‌آموختگان، ضرورت حضور نیروهای متعهد و متخصص برای آموزش دانشجویان به صورت مقيم در مراکز آموزشی، بیش از پیش محسوس گردید. و تدوین برنامه آموزشی «آموزش هوشبری» در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته مورد توافق و تاييد مسئولین و دست‌اندرکاران قرار گرفت.

جایگاه شغلی دانش‌آموختگان ارشد آموزش هوشبری

دانش‌آموختگان این دوره می‌توانند در جایگاه‌های شغلی زیر انجام وظیفه نمایند:

در مراکز آموزشی مجری برنامه آموزشی مقطع کارشناسی رشته هوشبری

۲. دفاتر پژوهش‌های بالینی در بیمارستان‌ها و مراكز آموزشی – تحقیقاتی

۳. مراکز تحقیقات مرتبط با رشته

فلسفه (ارزش‌ها و باورها):

در تدوین این برنامه‌ی آموزشی، بر ارزش‌های کلیدی زیر تاکید می‌شود:

به کارگیری مبانی اخلاق حرفه‌ای و اسلامی در کلیه شئون

ارتقای آموزش در علوم پزشکی به منظور ارتقای سلامت جامعه و ایمان به ارزشمندی شأن، مقام و منزلت انسان در جامعه

اعتقاد به برابری و حفظ حقوق بیماران صرف نظر از سن، جنس، رنگ، نژاد، فرهنگ و مذهب آن‌ها

رعایت عدالت اجتماعی در بهره‌مندی كلیه‌ی افراد از فرصت‌های موجود در جامعه

مقدمه

رشته آموزش هوشبری در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته، یکی از شاخه‌های پیراپزشکی می‌باشد که به منظور ارایه خدمات آموزشی و ایفای نقش الگوی آموزشی، مشارکت فعال در آموزش دانشجویان کارشناسی هوشبری، ارایه‌ی خدمات مشاوره‌ای و راهنمایی آموزشی دانشجویان رشته هوشبری (که زیر نظر مستقیم متخصص بیهوشی عهده دار مراقبت از بیماران تحت بیهوشی عمومی و بی‌حسی ناحیه‌ای در مراحل قبل، طی و بعد از بیهوشی در اعمال جراحی، کنترل و پیشگیری از انتقال عفونت‌های بیمارستانی در اثر مدالیته‌های بیهوشی و بی حسی، ایجاد شرایط مناسب روحی و روانی برای بیماران و حضور موثر در تیم احیای قلبی ریوی و مغزی می‌باشند)، بر اساس نیازسنجی از مراکز آموزشی مجری برنامه آموزشی مقطع کارشناسی رشته هوشبری، برنامه‌ریزی و تدوین گردیده است.

دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد آموزش هوشبری در مراکز آموزشی مجری برنامه آموزشی رشته هوشبری، خدمات آموزشی خود را ارائه می‌نمایند. حضور دانش‌آموختگان این رشته بی شک موجبات ارتقای آموزش کارشناسی هوشبری و متعاقب آن ارتقای سطح سلامت جامعه و رضایت مندی بیماران و گیرندگان خدمات را فراهم خواهد نمود. همچنین در زمینه کاهش مرگ و میر، کاهش عوارض، معلولیت‌ها، رعایت عدالت اجتماعی و در راستای اسناد چشم انداز ۱۴۰۴ قدم چشمگیری برداشته خواهد شد.

عنوان و مقطع رشته به فارسی و انگلیسی:

کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته آموزش هوشبری

Master of Science in Anesthesia Education

تعریف رشته آموزش هوشبری

رشته آموزش هوشبری یکی از رشته‌های علوم پزشکی است که دانشجویان طی دوره آموزشی علاوه بر ارتقای سطح دانش، نگرش و مهارت‌های خود در زمینه آموزش علوم بیهوشی در ارتباط با مراقبت از بیماران تحت بیهوشی عمومی و ناحیه‌ای با روش‌های نوین آموزش علوم پزشکی از جمله تدریس، ارزشیابی، برنامه‌ریزی درسی و … آشنا می‌شوند.

دانش‌آموختگان این رشته در مراکز آموزشی کارشناسی پیوسته و ناپیوسته هوشبری در زمینه تعلیم و تربیت کارشناسان هوشبری یا سایر فراگیران مرتبط با رشته به عنوان مربی ایفای نقش می‌نمایند. دانش‌آموختگان رشته‌ی کارشناسی ارشد ناپیوسته آموزش هوشبری اجازه کار مستقل در زمینه‌ی بیهوشی را ندارند.

شرایط و نحوه پذیرش در دوره

قبولی در آزمون کارشناسی ارشد آموزش هوشبری ، مطابق ضوابط و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

دارا بودن مدرک هوشبری در مقطع کارشناسی

برخورداری از سلامت کامل جسمی و روانی

اعتقاد و تعهد به رعایت اصول و ارزش‌های حرفه‌ای در انجام خدمات بالینی، آموزشی و پژوهشی

آموزش پاسخگو

رشد فردی فراگیران

استانداردهای جهانی

ایجاد خلاقیت در فراگیران

دورنما (چشم انداز)

انتظار می‌رود که با توجه به توسعه و گسترش دامنه‌ی علوم مربوط به بیهوشی دانش‌آموختگان رشته‌ی آموزش هوشبری بهترین و بالاترين سطح مجاز خدمات آموزش نظری و عملی را در رشته‌های مرتبط، بویژه رشته کارشناسی هوشبری فراگرفته و با تاكيد بر یادگیری فعالانه، نوآوری، کسب اطلاعات و مهارت‌های عملی جدید و مراقبت از بیماران تحت نظر متخصصین بیهوشی به مطلوب‌ترین شکل ممکن، بتوانند در طی ده سال آینده، علاوه بر بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی در رشته هوشبری، این رشته را به یکی از رشته‌های مطرح در آموزش علوم پزشکی، در سطح ملی و منطقه ای، تبدیل نمایند.

رسالت (ماموریت)

رسالت اصلی این دوره، تربیت نیروهای آگاه به مسائل علمی روز، توانمند، مسئولیت‌پذير، حساس به سلامت افراد و جامعه و معتقد به قداست و اهمیت امر آموزش در حیطه‌ی علوم بیهوشی است تا قادر باشند تخصص خود را در زمینه‌های آموزش نظری و عملی هوشبری به دانشجویان کارشناسی این رشته به کار بندند. همچنین ضمن ارائه‌ی بهترین خدمات در زمینه‌ی پژوهشی، نقشی چشمگیری در ارتقاء و پیشرفت رشته‌ی هوشمیری ایفا نمایند.

اهداف کلی تاسیس رشته آموزش هوشبری

مهمترین علل یا لزوم تشکیل دوره‌ی آموزشی هوشبری در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته عبارتند از:

۱- تامین کادر آموزشی تمام وقت گروه‌های آموزشی هوشبری در مقطع کارشناسی پیوسته و ناپیوسته در سراسر کشور که در حال حاضر بالغ بر ۶۸ مرکز آموزشی می‌باشد. (کادر آموزشی بین متخصصین بیهوشی و دانشجویان کارشناسی هوشبری)

۲- تأمين کادر آموزشی بومی در نقاط محروم کشور

۳- ایجاد انگیزه تحصیلی در دانشجویان رشته هوشبری و به دنبال آن کاهش نرخ آمار دانشجویان انصرافی و متقاضی تغییر رشته تحصیلی

۴- افزایش کیفیت آموزش در مراکز آموزشی تربیت کارشناس هوشبری به ویژه در محیط‌های کارآموزی و کارآموزی در عرصه

نقش‌های دانش‌آموختگان آموزش هوشبری در جامعه

دانش‌آموختگان رشته آموزش هوشبری نقش‌های زیر را در جامعه ایفا خواهند نمود:

آموزشی

مراقبتی

پژوهشی

مدیریتی

وظایف حرفه‌ای دانش‌آموختگان هوشبری بر اساس نقش‌های فوق در ستون دوم جدول تطبیقی به ترتیب آمده است و نقش درمانی نخواهند داشت.

توانمندی‌ها و مهارت‌های مورد انتظار برای دانش‌آموختگان: (Expected Competencies)

الف: توانمندی‌های پایه مورد انتظار: (General Competencies)

توانمندی‌های عمومی مورد انتظار برای دانش‌آموختگان مقطع ارشد آموزش هوشبری عبارتند از:

مهارت‌های ارتباطی

آموزش نظری، عملی

پژوهش و نگارش مقالات علمی

تفکر نقادانه

مهارت‌های حل مسئله

مهارت‌های مدیریت (برنامه‌ریزی، سازماندهی، پایش، نظارت و کنترل، ارزشیابی) مبتنی بر شواهد حرفه‌ای‌گرایی (Professionalism)

محاسبات آماری

* توضیح: تعيين پروتکل‌های بالینی و تصمیم گیری برای اجرا به عهده متخصص بیهوشی است.

ب: توانمندی‌های اختصاصی مورد انتظار:

توانمندی‌های اختصاصی مورد انتظار برای دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی ارشد آموزش هوشبری عبارتند از:

ج: مهارتهای عملی مورد انتظار: (Expected Procedural Skills)

راهبردهای آموزشی: (Educational Strategies)

این برنامه بر راهبردهای زیر استوار است:

۱- یادگیری مبتنی بر وظایف حرفه‌ای (Task based Education)

۲- تلفیقی از استاد و دانشجو محوری

٣- یادگیری مبتنی بر مشکل (Problem Based Education)

۴- یادگیری جامعه نگر( Community Oriented Education)

۵- یادگیری مبتنی بر موضوع (Subject Based Education)

۶- یادگیری بیمارستانی (Hospital Based Education)

۷- یادگیری مبنی بر شواهد (Evidence Based Education)

۸- یادگیری سیستماتیک

روش‌ها و فنون آموزشی در کارشناسی ارشد هوشبری

در این دوره، عمدتاً از روش‌ها و فنون آموزشی زیر بهره گرفته خواهد شد:

روش‌های آموزش جمعی مانند ارائه کنفرانس

بحث در گروههای کوچک مبتنی بر مسئله و خود راهبر و یادگیری مادام‌العمر، کارگاه‌های آموزشی، ژورنال کلاب، کتاب‌خوانی

معرفی مورد (Case presentation)

گزارش صبحگاهی

آموزش عملی در اتاق عمل و اتاق مهارت‌های عملی (skills lab)

استفاده از تکنیک‌های شبیه سازی و آموزش از راه دور نظير SP و Role Playing

مشارکت در آموزش رده‌های پایین‌تر

self education, self study

سخنرانی تعاملی

بارش افکار

روش و فنون آموزشی دیگر بر حسب نیاز و اهداف آموزشی

میری

انتظارات اخلاقی از فراگیران کارشناسی ارشد آموزش هوشبری:

انتظار می‌رود که فراگیران ارشد هوشبری

– منشور حقوقی (۱) بیماران را دقيقاً رعایت نمایند.

– مقررات مرتبط با حفاظت و ایمنی (Safety) بیماران، کارکنان و محيط كار را دقیقاً رعایت نمایند.

– مقررات مرتبط با Dress Code (۲) را رعایت نمایند.

– در صورت کار با حیوانات، مقررات اخلاقی (۳) مرتبط را دقیقاً رعایت نمایند.

– از منابع و تجهیزاتی که تحت هر شرایط با آن کار می‌کنند، محافظت نمایند.

– به استادان، کارکنان، هم دوره‌ها و فراگیران دیگر احترام بگذارند و در ایجاد جو صمیمی و احترام‌آمیز در محيط كار مشارکت نمایند.

– در نقد برنامه‌ها، ملاحظات اخلاق اجتماعی و حرفه‌ای را رعایت نمایند.

– در انجام پژوهش‌های مربوط به رشته، نکات اخلاق پژوهش را رعایت نمایند.

موارد ۱، ۲، ۳ در بخش ضمایم این برنامه آمده است.

ارزیابی فراگیر: (Student Assessment)

الف – روش ارزیابی دانشجویان در طول دوره کارشناسی ارشد آموزش هوشبری با استفاده از روش‌های زیر مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت:

آزمون کتبی شامل: چند گزینه‌ای ( MCQ)، تشریحی(Essay )، کوتاه پاسخ، جورکردنی، …

آزمون شفاهی( Oral Exam)

آزمون عملی ساختارمند عینی (OSCE) Objective Structured Clinical Examination

آزمون عملی ساختارمند عینی ( OSPE)  Objective Structured Practical Examination

و آزمون آموزش ساختارمند عینی ( OSTE) Objective Structured Teaching Examination

: مشاهده‌ی مستقیم مهارت‌های عملی (DOPS) Direct Observational of Procedural Skills

بحث مبتنی بر موارد عملی (CBD)Case – based Discussion

بررسی کارپوشه (Port Folio)، بررسی کارنما (Logbook)، نتایج آزمون‌های انجام شده، مقالات، تشویق‌ها و تذکرات، گواهی‌های انجام کارآموزی و نظایر آن

مقياس درجه بندی کلی (GRS) Global Rating Scale

۳۶۰ درجه (MSF) Multi Source Feedback

ب ـ دفعات ارزیابی :

تكوینی (Formative)

تراکمی (Summative)