
سالمندی دارای چه ویژگی هایی است؟ راهکارهای سلامت در سالمندی
سالمندی همان دوران سالخوردگی است. دورانی که افراد آن را با مسنتر شدن یا به عبارتی پا به سن گذاشتن بهمرورزمان، تعریف میکنند. این مرحله بخش پایانی حیات انسان است. مرحلهای که به طی شدن عمر انسان از سن میانگینش اشاره دارد. سن پیری و سالخوردگی بر اساس معیارهای هر جامعهای تقریباً متغیر است. با توجه به پراكندگي زیاد سني كه در دوره موسوم به پیری است، میتوان افراد سالخورده را به سه گروه تقسيم كرد: سالخورده جوان، سالخورده پير و سالخورده کهنسال. به ترتیب معیار سنی هرکدام از این گروهها عبارتاند از:
- سالخورده جوان ۶۰ الی ۶۹ سال
- سالخورده پير ۷۰ الی ۸۰ سال
- سالخورده کهنسال ۸۰ سال به بالا
با توجه به این دستهبندی بازهم افرادی وجود دارند که به دلیل سبک زندگی مناسب در این سن و سال سالمند به شمار نمیروند. پیری چیزی نیست که بتوان از آن دوری کرد. درهرصورت همه انسانها اگر در جوانی از دنیا نروند، خواه یا ناخواه به مرحله سالمندی در زندگی میرسند.
علائم سالمندی در افراد
در مرحله سالخوردگی مانند دوران و فرآیند بلوغ، تغییرات عمدهای به وجود میآید. این تغییرات شامل، تغییرات فیزیکی، اجتماعی و روانی هستند. ازجمله تغییرات فیزیکی و جسمانی در دوران پیری میتوان به این موارد اشاره کرد:
- کاهش نیروی جسمی
- چروکیده شدن پوست (نواحی که نور خورشید به آن میتابد مانند دستها و صورت)
- کم، نازک و سفید شدن موی سر
- پایین آمدن وزن
- خمیده شدن و کوتاهی قد
- یائسگی در زنان
- کاهش باروری در زنان
- طاسی در مردان
- کاهش درک تشنگی (عدم مصرف کافی مایعات)
مشکلات جسمانی دوران پیری
متداولترین مشکلات و بیماریهایی که سالمندان با آنها روبهرو هستند عبارتاند از:
- آرتروز (ورم مفاصل)
آرتروز بیماری رایجی است که درمان قطعی ندارد. باید مراقب تحرکات و فعالیتهای سالمندان بود.
- مشکلات استخوانی
استخوانها در دوران پیری ضعیف و شکننده میشوند. توصیه میشود برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی مطلوب برای دوران سالمندی حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
- مشکلات رودهای
یبوست و به هم خوردن نظم رودهها در اواخر دوران سالمندی بسیار شایع است. برای جلوگیری از این مشکل میتوانید در برنامه غذایی خود، مصرف میوهها و سایر غذاهای سلولز دار را قرار دهید. البته بهتراست با توجه به تشخیص پزشک متخصص انجام گیرد.
- سرطان سینه
سرطان سینه و بالأخص سرطان پستان یکی از نگرانیهایی است که برای خانمهای سالخورده، پیش میآید. بنابراین برای جلوگیری از این بیماری، لازم است به آزمایشهای دورهای و منظم اهمیت داده شود.
- مشکلات بینایی
دوربینی چشم، پیرچشمی و آبمروارید از شایعترین مشکلات بهحساب میآیند. البته این مشکلات قابلدرمان هستند.
- قلب و عروق
گرفتگی عروق، حملات قلبی و نارساییهای قلبی ازجمله موارد رایج هستند. برای پیشگیری از این مشکلات میتوان به این نمونهها اشاره کرد؛ سیگار نکشیدن، رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم.
- تحرک (پیدا شدن مشکلات فراوان در راه رفتن)
- پروستات (مشکلی شایع در مردان که به معاینات منظم نیازمند است)
- سکته مغزی
- اختلالات خواب
- مشکلات شنوایی (نقص شنوایی)
سازگاری با دوران پیری
در مطالعات گستردهای که در حوزه سالمندی انجامگرفته است. نشان میدهند، افراد سالخورده عوامل زیادی را برای سازگاری با دوران پیری خود، معرفی کردهاند که عبارتاند از:
- ارتباط داشتن با دیگران
- پذیرفتن تغییر
- تداوم بخشیدن به رشد شخصی
- لذت بردن از زندگی
- حفظ شوخطبعی خود
همچنین آنان عدم سازگاری یا سازگاری نامطلوب خود را نسبت به این دوران وابسته به این موارد میدانند:
- بدخلقی و شکوه گر بودن
- خودمحوری
- کنارهگیری و بیعلاقگی
- ناتوانی برای پذیرفتن تغییر
- خود انتقادگری و متزلزل بودن
بهطورکلی، روانشناسان بیان میکنند که عواملی مانند:
- احساس خودکفایی (شایستگی) و خودمختاری (استقلال)
- برخورداری از سیستم حمایتی مناسب (حمایتهای عاطفی، روانی)
- برخورداری از سلامت جسمانی مطلوب
- سبک زندگی رغبتانگیز (زندگی امیدوار)
- تحرک کافی برای انجام فعالیتهای رضایتبخش
- احساس هدفمندی و معنی در زندگی
برای سازگاری موفق در دوران پیری بسیار مهم و مؤثر هستند.
راهکارهایی برای سالمندی سالم
برای گذراندن مرحله سالخوردگی سالم و شادابتر، خوب است به راهکارها و توصیههای زیر توجه کنید.
کاهش فشار روانی (استرس)
استرس با اثرات مخربي بر کارکردهاي جسماني فرد همراه است. همچنین میتواند در دوران سالمندی بر عملکرد سيستم رواني، عصبي و رفتاري او تأثیرگذار باشد. بهعنوانمثال:
- تفکر
- خلق
- تمرکز
- حافظه
مواد شيميايي که بدن در هنگام استرس توليد میشود. در مغز تأثیر گذاشته و درنهایت، تمرکز، يادگيري و حافظه فرد مسن را دستخوش اختلال میکند. در ضمن استرس باعث اضطراب و افسردگي نيز میشود. براي مقابله با استرس در ابتدا بايد منابع ایجادکننده آن را شناسایی کرد. براي مثال گير افتادن در ترافيک در ساعات شلوغ خیابانها میتواند باعث استرس فرد سالخورده شود. ازاینرو با تنظيم زمان رفتوآمدها و يا تغيير مسير میتوان با آن مقابله کرد. اگر نگهداري اجباري نوهها به علت شاغل بودن والدينشان باعث خستگي و استرس است میتوان با طرح موضوع در جستجوي راهحل باشید. با انجام فعالیتهایی میتوان استرس را کاهش داد. بهعنوانمثال:
- پیادهروی
- قدم زدن
- بازیهای ورزشي
- سرگرمیهای مناسب
- روشهای آرامسازی
- مديتيشن
- يوگا
استراحت مناسب و کافی
خواب و استراحت کافي به فرد سالخورده کمک میکند تا ذهني آرام داشته باشد. توصيه میشود افراد در دوران سالمندی ۷ الی ۸ ساعت در شبانهروز بخوابند. علاوه بر خواب شبانه، خواب نيمروزي به مدت ۳۰ الی ۴۰ دقيقه براي تمدد اعصاب ونيز افزايش انرژي مناسب است.
محافظت از مغز و جلوگیري از صدمات آن
زمين خوردن شایعترین صدمات مغزي در سالمندان است. اين صدمات میتواند به افت تواناییهای مغزي منجر شود. بنابراین بايد از مغز، بهعنوان عضو باارزش به نحو مناسبي محافظت کرد. براي جلوگيري از زمين خوردن سالمندان بايد موانع مسير رفتوآمد آنان و جاهايي که احتمال ليز خوردن وجود دارد را اصلاح کرد. همچنین برای عبور و مرور در شب، فضا هميشه از نور کافي برخوردار باشد.
- در اتومبيل هميشه از کمربند ايمني استفاده شود.
- اگر هنگام شب و در مواقع نامناسب بدون همراه رانندگي براي سالمندان مشکل است از اين کار خودداري کنند.
- در صورت استفاده از موتورسیکلت يا دوچرخه از کلاه ايمني مناسب استفاده شود.
- هنگام پیادهروی يا دويدن از کفش مناسب استفاده شود. اين فعالیتها در مکان مناسب انجام شود تا از زمين خوردن پيشگيري گردد.
- اگر فرد در دوره سالمندی احساس عدم تعادل هنگام ايستادن يا راه رفتن دارد با پزشک معالجش در مورد داروهاي مصرفي صحبت کنيد.
شرکت در فعالیتهای اجتماعی و حمایتی
فرد سالخورده بايد روابط اجتماعي خود را در حدي حفظ کند. بهطوریکه با سالهای قبل از آن، تفاوت جزئي داشته باشد. براي بسياري افراد، سالمندي دوره تداوم رشد هوشي، هيجاني و روانی است. با انزوا، افراد نسبت به افسردگي آسیبپذیرتر میشوند. تماس ارتباط با جوانان نيز مهم است. فرد سالخورده میتواند ارزشهای فرهنگي را به نسل جوان منتقل کند و احساس سودمند عزتنفس خود را حفظ کند. از انزوا، افسردگي و استرس روزمره دور شود.
- سعي کند با دوستان و آشنایان خود، حداقل یکبار در هفته دورهم جمع شوند.
اين عمل از شروع انزواطلبي در جلوگيري میکند. بنابراین حمايتي که از روابط اجتماعي با دوستان، خانواده، بستگان و همکاران ايجاد میشود به حفظ سالمت رواني سالمندان کمک میکند. مطالعات نشان داده است، در کساني که با اعضاي خانواده، خويشاوندان و همچنين گروههای اجتماعي ارتباط خوبي دارند. علائم آلزايمر ديرتر از کساني که گوشهگیر و کم ارتباط هستند ظاهر میشود. بنابراين توصيه میشود که سالمندان در دوره سالمندی اين ارتباط را حفظ کنند.
فعالیت جنسی رضایتبخش در سالمندي یک نیاز طبیعی است
فعاليت جنسي در هر سنی بخشي غريزي و خودکار از رفتار انساني است. در بسياري از مردان وزنان فعاليت جنسي با افزايش سن کاهش مییابد. اين روند معمولاً تدريجي است و از میانسالی آغاز میشود. به نظر میرسد عوامل فرهنگي و اجتماعی در تغييرات جنسي سالمندان بيش از تغييرات روانشناختی ناشي از پيري نقش داشته باشد. مهمترین عوامل مؤثر در ميزان فعاليت جنسي در سن بالا به بقاء و سلامتي همسر، سلامتي خود فرد و میزان فعاليت جنسي درگذشته مرتبط است.
همچنین استرس، افسردگي، اضطراب، تعارضهای زناشويي و بیماریهای جسمي، عوارض برخي از داروهای فشارخون و قلبی با کارکرد جنسي اين افراد ممکن است تداخل داشته باشد. براي سالمندان فعاليت جنسي رضایتبخش کاملاً امکانپذیر است. اما بسياري از سالمندان بر اساس باور غلط عامه اين فعالیتها را با افزايش سن کنار میگذارند. روش زندگي سالم و حفظ سلامت، رژيم غذايي مناسب و ورزش منظم و عادات بهداشتي درست، مؤثرترین راه براي کاهش خطر بیماریهای مزمن و نیاز به داروهايي است که ممکن است فعاليت جنسي را در سالمندی مختل کند.
از علائم افسردگی و اضطراب آگاه باشید.
اگر فرد سالخورده احساس تغيير خلق، کاهش انرژي، کاهش لذت بردن از فعالیتهای روزمره، احساس گناه، حس بیارزشی، ميل بهتنهایی، دلشوره و اضطراب، کاهش خواب و اشتها و کاهش وزن و شکایات متعدد جسمانی دارد. حتماً او را همراه با يکي از اعضاء خانواده به یک روانشناس متخصص ارجاع دهید.
تفکر مثبت داشتن
نقش تفکر مثبت در زندگي انسانها بسيار حائز اهميت است. بديهي است انسانها با مثبت انديشي میتوانند به هدفهای خود نزديک و نزدیکتر شوند. با ماشینی شدن زندگي، انسانها کمتر فرصت دارند به خود بی اندیشند بلکه بيشتر درگير مشکلات خود هستند. سالمندان نيز از اين غائله مستثنا نيستند. وقتي با يک دیدگاه مثبت و با تقويت هيجانات مثبت به موضوعات نگاه شود حل مسئله و تحمل مشکلات آسانتر میشود. براي حفظ سلامتی به خوبیهای دنيا فکر کنيد. با فعالیتها و افرادی که شمارا خوشحال میکنند وقت بگذرانيد.
زندگي ما نتيجه انتخابهای ما تا اين لحظه است. چون هميشه در انتخاب افکار خود آزاد هستيم، کنترل کامل زندگي و تمامي آنچه براي ما اتفاق میافتد در دست خودمان است. قانون تفکر مثبت در تمام مراحل زندگی مخصوصا سالمندی براي رسيدن به موفقيت و شادي و احساس رضایتمندی در زندگي امري ضروري است. شيوه تفکر شما نشاندهندهی ارزشها، اعتقادات و انتظارات شماست.
قانون تغییر
مهمترین اصل در زندگي اصل تغيير است، يعني هیچچیز ثابت نيست، همهچیز در حال شدن است. ازاینرو ما بايد توانائي تغيير داشته و همراه با جريانات زندگي اين تغييرات را بپذيريم.
ارتباط معنوي
يکي از جنبههای مهم سالمت روان، بعد معنوي است. اگر مسائل معنوي و روحاني به شما احساس خوبي میدهد. سعي کنيد ارتباط خود را با اين موضوعات حفظ کنيد. هرگونه عقايد مذهبي يا معنوي که داريد سعي کنيد آن را تقويت نمایید. اینها ممکن است که به تخفيف افسردگي در سالمندي کمک کنند و يا حتي عامل دفاعي در برابر آلزايمر باشند کساني که اعتقادات مذهبي و معنوي قوي دارند معمولاً بهتبع آن احساس حمايت و راحتي بيشتري دارند.
نتیجهگیری
امیدواریم بامطالعه این مقاله به دیدگاهی مطلوب از دوران پیری و سالمندی رسیده باشید.