دستگاه گوارش انسان از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
دستگاه گوارش یکی از سیستم‌های اصلی بدن انسان به شمار می‌رود. این دستگاه از دهان تا مقعد امتداد دارد و نیز از لوله گوارشی و غده‌های گوارشی تشکیل‌شده است. سیستم گوارشی حدود هفت متر طول دارد. غدد گوارشی عبارت‌اند از:
- غده‌های بزاقی
- غده‌های دیواره‌ی معده و روده
- پانکراس یا لوزالمعده
- کبد
لوله‌ی گوارشی نیز در این دستگاه عبارت است از:
- دهان
- حلق
- سرخ‌نای (مِری)
- معده
- روده‌ی باریک
- روده‌ی بزرگ
- راست‌روده
لازم به ذکر است که هر چیزی که وارد معده می‌شود با آنزیم‌های درون معده مخلوط می‌گردد تا با اجزا ساده‌تری تجزیه شود. همچنین این مخلوط از معده خارج‌شده و به روده‌ها می‌رود تا ازآنجا، مواد غذایی تجزیه‌شده جذب جریان خون شوند. مواد غذایی تجزیه‌شده از طریق جریان خون به سرتاسر بدن می‌روند و در اختیار یاخته‌های بدن قرار می‌گیرند تا در آن‌ها مصرف‌شده یا ذخیره شوند. اجزای غذایی که جذب نمی‌شوند از بدن دفع می‌گردند (از طریق مدفوع).
وظایف دستگاه گوارش
سیستم گوارشی حاوی مقدار نامتناسبی از میکروب‌ها است و آن‌ها برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها ضروری هستند. بنابراین، حفظ سلامت سیستم گوارش یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سلامت ذهن و جسم است. همچنین لازم به ذکر است که وظایف اصلی سیستم گوارشی عبارت‌اند از:
- پردازش غذا
- جذب مواد مغذی
- تنظیم سیستم ایمنی
- ایجاد تعادل در ترکیب باکتری‌های گوارشی
از دیگر کارکردهایی سیستم گوارشی انسان به شرح زیر است:
- هفتاد درصد از سروتونین بدن شما در دستگاه گوارش سطوح پایین سروتونین با خلق‌وخوی ناپایدار، افسردگی و عملکردهای فیزیولوژیکی مانند گوارش، خوردن و خوابیدن پیوند خورده است.
- لپتین و گرلین پروتئین‌هایی هستند که عملکردی مشابه با هورمون‌هایی دارند که اشتها را تثبیت می‌کنند و باکتری‌های دستگاه گوارش مقدار قابل‌توجهی از آن‌ها را ترشح می‌کنند. این پروتئین‌ها بر هوس‌های غذایی ما تأثیرگذار هستند.
- مشکلات دستگاه گوارش حاد مانند نفخ، اسهال و تولید گاز می‌توانند نشان‌دهنده عدم تعادل در باکتری‌های دستگاه گوارش باشند. اجابت مزاج نامنظم یا تولید بیش‌ازاندازه گاز ممکن است نشان‌دهنده سطوح پایین اسید معده باشند که بر توانایی تجزیه مواد غذایی تأثیرگذار است.
- عدم تعادل میکروبی در روده می‌تواند به بخش‌های دیگر بدن ازجمله دهان منتقل شود که در این شرایط بوی بد دهان یا نفس بدبو شکل می‌گیرد. عدم تعادل یا نوسانات در جمیعت میکروبی دستگاه گوارش، بدن را بیش‌ازپیش مستعد ابتلا به بیماری‌هایی می‌کند که نفس بدبو را موجب می‌شود که از آن جمله می‌توان به بیماری کلیوی یا دیابت اشاره کرد.
- برخی از باکتری‌های سیستم گوارشی کاهش وزن را تحریک می‌کنند که از نوع خوب نیست. به‌عنوان‌مثال، مقادیر بیش‌ازحد میکروب‌ها در روده کوچک می‌تواند در جذب چربی، مواد معدنی و ویتامین‌ها اختلال ایجاد کند. در مقابل، برخی باکتری‌های این دستگاه، افزایش وزن را از طریق دریافت کالری بیشتر از غذا موجب می‌شوند. تجربه تغییرات غیرقابل توضیح وزن برای فردی که مشکل دستگاه گوارش دارد، چندان غیرمعمول نیست.
معده
معده بخشی از لوله گوارشی است که بیش از سایر نواحی آن قابل اتساع بوده. این عضو بخش حجیم اجزای سیستم گوارشی است که در بین مری و اثنی عشر است. شکل و اندازه معده توسط عوامل زیادی تغییر پیدا می‌کند. به‌عنوان‌مثال:
- فعالیت‌های فیزیولوژیکی معده
- مقدار محتویات معده
- عادت‌های غذایی
- تغییرات در موقعیت
- فشار احشا
- اختلالات معده
تقسیمات معده نیز عبارت است از:
- انحنای کوچک
- انحنای بزرگ
- کاردیا
- سوراخ کاردیا
- فوندوس
- تنه (جسم) معده
- کانال پیلوریک
- سوراخ پیلور
- آنتروم پیلوریک
- پیلور
همچنین باید گفت این بخش از سیستم گوارشی دارای چهار لایه است که هر یک وظایف منحصر به خود را انجام می‌دهند.
- لایه مخاطی
- لایه زیر مخاطی
- لایه عضلانی
- لایه سروزی
روده باریک
قسمت دیگر از سیستم گوارشی که بخش عمده‌ای در عمل هضم و جذب غذا را بر عهده دارد، روده باریک است. از انتهای پیلور شروع‌شده و تا دریچه ایلئوسکال ادامه می‌یابد. به‌عبارتی‌دیگر از پیلور معده شروع و در محل اتصال به روده کور پایان می‌پذیرد. روده باریک ازنظر ساختمانی دارای چهار لایه است که عبارت‌اند از:
- لایه خارجی
غشای سروز است و به صفاق موسوم است.
- لایه عضلانی
شامل دو ردیف رشته‌های طولی در خارج و رشته‌های حلقوی در زیر آن است.
- لایه زیر مخاطی
از بافت همبندی زنبوری تشکیل‌شده و حاوی مقدار زیادی عروق خونی لنفاوی و شبکه عصبی است.
- لایه مخاطی
به‌صورت چین‌خوردگی‌های متعدد و نزدیک به هم می‌باشند. این چین‌خوردگی‌ها سبب می‌شوند که سطح ترشحی مخاط روده همانند جذب مواد در روده بسیار وسیع باشد. همچنین سبب می‌شود غذا در روده آهسته‌تر عبور نموده و فرصت بیشتری برای جذب مواد داشته باشد
روده بزرگ
آخرین قسمت لوله گوارشی روده بزرگ است که از دریچه ایلئوسکال تا مقعد ادامه دارد. بخش‌های روده بزرگ عبارت‌اند از:
- سکوم (روده کور)
- آپاندیس
- خمیدگی یا انحنای کبدی (راست)
- کولون عرضی
- خمیدگی یا انحنای طحالی (چپ)
- کولون نزولی
- کولون سیگموئید
- راست‌روده
- کانال مقعدی
همچنین می‌توان گفت وظیفه اصلی روده بزرگ، جذب آب، الکترولیت‌ها و نگهداری مواد هضم نشده تا زمان مناسب برای دفع به‌صورت مدفوع است.
نتیجه‌گیری
امیدواریم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید و اطلاعات مفیدی در حوزه سیستم گوارشی، اجزا و وظایف آن‌ها به دست آورده باشید.
