کارشناسی ارشد تکنولوژی گردش خون یا پرفیوژن
ساليانه حدود ۵۰ هزار مورد عمل جراحي قلب در كشور انجام مي شود و طبق گزارش سازمان بهداشت جهاني یک سوم از علل مرگ و مير در ايران ناشي از بيماريهاي قلبي و عروقي مي باشد. بيماري عروق كرونر شايع ترين علت مرگ و مير در كشور هاي پيشرفته است. تغيير الگوي زندگي جوامع در پي پيشرفت هاي گوناگون فناوري و ماشيني شدن هر چه بيشتر زندگي ، سبب كاهش فعاليت و تحريك و از سوي ديگر تغيير شيوه تغذيه و روي آوردن به غذاهاي آما ده كه سرشار از چربي و كالري مي باشد و سبب افزايش بروز بيماريهائي مانند ديابت و بيماريهاي قلبي عروقي شده است و كشور ما نيز از اين پديده مستثني نبوده بلكه ميزان بيماريهاي قلبي – عروقي در آن بسيار بالاست بطوري كه ميانگين سني ابتلاء به بيماري عروق كرونر در ايران ۱۰ سال پايين تر از ميانگين جهاني است.
در كشور ما ايران اسلامي جراحي قلب به رغم راه دشواري كه پيموده است در حال حاضر جايگاهي ارزشمند و روندي كار آمد دارد كه مرهون جراحان ، پزشكان ، متخصصين بيهوشي، و پرفيو ژنيستها و همچنين تمامي كساني است كه با دانش و تخصص خود در اين راه به بهبود بيماران و پيشرفت اين رشته كمك مي كنند. امروزه حدود ۶۰ مركز خصوصي و دولتي جراحي قلب در ايران وجود دارد كه تيم هاي تخصصي جراحي قلب در اين مراكز مشغول فعاليتند.
در حال حاضر برنامه هاي آموزشي متعددي در كشورهاي مختلف جهان وجود دارد كه دانشجويان پس از گذراندن دوره هاي تخصصي مدارك دانشگاهي پرفيوژن را دريافت مي كنند.
حال اهميت موضوع و كمبود نيروي انساني متخصص براي ايفاي نقش موثر در زمينه پرفيوژن، موجب شكل گيري ايده طراحي دوره كارشناسي ارشد پرفيوژن گرديده است و ا نتظار آن داريم كه با را ه ا ندازي اين رشته دا نش آموختگان بصورت تخصصي و آكادميك خدمات مربوطه را ارائه نموده و در كنار ساير اعضاء تيم جراحي قلب و با پيشرفتهاي علمي جديد در خدمت بيماران و جامعه باشند .
۱- تعريف رشته
كارشناسي ارشد پرفيوژن شاخه اي از علوم سلامت است كه در طي آن فراگيران با انواع بيماريهاي قلبي عروقي و تكنيك هاي باي پس قلبي – ريوي و دستگاههاي حمايتي قلب و ريه و شرايط اضطراري مربوط به آن آشنا شده با گذراندن برنامه هاي درس نظري و عملي ، توانمنديهاي لازم براي آماده سازي و باي پس قلبي – ريوي بيمار را در جراحي قلب باز كسب كرده و روش هاي مختلف پرفيوژن برون اندامي را متناسب با نوع اعمال جراحي و يا شرايط و وضعيت بيمار انجام دهند.
تعريف پرفيوژن:
پرفيوژنperfusion به معناي برقراري جريان خون اكسيژنه و انتقال آن با شرايط مطلوب به بافتها و ارگانهاي حياتي بدن براي حفظ حيات و عملكرد طبيعي آنهادر حين اعمال جراحي قلب ، ريه، عروق و…..مي باشد.
تعريف پرفيوژنيست:
پرفيوژنيست perfusionist عضو متبحر وتعليم ديده حرفه اي از تيم جراحي قلب است كه با آموزشهاي علمي و تجارب عملي و با بكارگيري دستگاه قلب و ريه مصنوعي فرآيند پرفيوژن را در طول جراحي قلب ، ريه و عروق و……….. ميسر ساخته و با استفاده از دستگاههايي نظير IABP، LVAD، RVAD، ECMO و …….عملكرد قلب و ريه را مورد حمايت قرار مي دهد.
۲ – تاريخچه رشته:
طبق مستندات تاكنون رشته اي با عنوان فوق در ايران وجود نداشته است و طرح راه اندازي اين رشته در مقطع كارشناسي ارشدبراي اولين بار در كشور صورت مي گيرد ليكن در ۵۰ سال گذشته آموزش اين رشته بصورت تجربي صورت گرفته و در دهه اخير نيز ضمن تاسيس انجمن پرفيوژنيست هاي ايران و نيز راهنمايي و حمايت صميمانه انجمن جراحان قلب ايران باعث اعتلاي آموزش در اين رشته گرديده كه برگزاري و شركت پرفيوژنيستها در كنگره ها و كارگاههاي آموزشي متعدد در طول دهه فوق بويژه برگزاري اولين كنگره بين المللي پرفيوژن ايران در سال ۱۳۸۷ گواه بر اين مدعاست . آموزش پرفيوژن در ايالات متحده بصورت يك برنامه ( curriculum) آموزش پرفيوژن ثابت و مشخص مي باشد ودر كشورهاي اروپايي اين برنامه به صورت هاي مختلف و متفاوتي تنظيم شده است.
( ضميمه ۱)
۳- رسالت رشته:
هدف از اجراي اين دوره سازماندهي نظام آموزشي رشته نوين پرفيوژن جهت دستيابي به مقاصد زير با تاكيد بر همكاري با سيستم جراحي قلب و …….. مي باشد.
– افزايش آگاهي و توان علمي پرفيوژنيست و كاربرد روشهاي نوين مبتني بر استانداردهاي جهاني همانند :
(EBCP) European Board of cardiovascular perfusion and (ASECT) American Society of Extracorporeal technology
در جهت ارتقاء كيفيت خدمان به بيماران مي باشد.
– تشخيصهاي پرفيوژنيست از وضعيت مربوطه ، برنامه ريزي، مديريت صحيح مراقبت و انجام مداخلات لازم مناسب با هدف نهايي ، كاهش و پيشگيري از عوارض ناشي از جراحي و كمك به روند صحيح جراحي مي باشد.
– بررسي و شناخت دقيق بيماران قلبي ، عروقي، پيوندها( قلب، ريه، كبد) حوادث اعم از بزرگسالان يا كودكان ، بيماران پر خطر Highrisk) ) عوامل بحران زا و تشخيص وضعيتهاي حاد و بحراني است.
۴- وظايف و مسئوليتها
در پايان دوره فراگيران قادر خواهند بود :
۱- پرفيوژن را تعريف كرده و ويژگيهاي آن را بر شمارند.
۲- تيم جراحي قلب( جراح، بيهوشي، پرفيوژنيست) و ارتباطات خاص في ما بين را شناخته و ويژگيهاي آنرا بيان كند.
۳- عوامل موثر بر سلامت بيماران را بشناسد.
۴- آسيب شناسي و درمان جراحي بيماران قلبي ( اكتسابي و مادر زادي) را دربزرگسالان و كودكان شناخته وا صول پرفيوژن را با تاكيد بر نوع بيماري بكار برد .
۵- آسيب شناسي و درمان جراحي بيماران قلبي را با بيماريهاي ضميمه اي همراه ( مغز،كليه، ريه ، كبد و ……………..) بداند و اصول پرفيوژن را با تاكيد بر نوع بيماري خاص انجام دهد.
۶- اجزاي گردش خون برون پيكري را درباي پاس قلب و ريه شناخته ( انواع پمپ،اكسيژناتور،تبادل كننده حرارت و ………….)و طرز بكارگيري آنرا با توجه به استانداردهاي بين المللي بكار برد.
۷- مانيتورينگ بيمار را (فشار خون، ABG ، CVP ، PAP، Temperature و SAFTY MONITORING ) شناخته و استفاده از آنرا مطابق با استانداردهاي موجود بكار برد.
۸- تكنيك هاي خاص محافظت از ميوكارد ، مغز، كليه، ريه ( ارگانهاي حياتي) را بداند و آنرا مطابق با وضعيت ويژه بيمار انجام دهد.
۹- اصول و مراقبتهاي لازم را در هايپوترمي ( متوسط، عميقTCA ) و نرموترمي را شناخته و آنرا مطابق با اصول پرفيوژن بكار برد.
۱۰- اصول و توجهات ويژه در ترانسفيوژن خون و محافظت از آنرا شناخته و مطابق با استانداردهاي موجود بكار گيرد.
۱۱- چگونگي و روش انجام پروسيجرهاي خاص مانند :
الف) CPB در زنان باردار
ب) CPB در بيماراني با مشكلات خوني ( تالاسمي، مت هموگلوبين، هموگلوبين داسي شكل، آگلويتنين سرد، لوسمي، اختلال در فاكتورهاي انعقادي و ……..
ج) CPB در بيماراني با مشكلات عروقي مثل آنوريسم آئورت صعودي ، نزولي، سينه اي و شكمي را بداند و مطابق با اصو ل پرفيوژن انجام دهد.
۱۲- اصول و تكنيكهاي پيوند عضو ( قلب، كبد، ريه ) را بيان كرده و آنرا با توجه به نوع عمل بكار برد.
۱۳- حمايت هاي مكانيكي ( VAD, IABP,CSP,ECMO ) را بطور كامل و مطابق با استانداردهاي جهاني شناخته و آنرا طبق اصول پرفيوژن بكار برد.
۱۴- تغليظ كننده هاي خوني را با توجه به نوع آن شناخته و آنرا طبق فرايند پرفيوژن بكار برد.
۱۵- اصول و روش كار با انواع فيلترهاي قلبي( آرتريال فيلتر ، پري باي پاس فيلتر، كارديوپلژي فيلتر، ولكوسيت) را بداند و آنرا بكار برد.
۱۶- موارد اورژانس و بحران ها را در CPB تعريف كرده، بررسي ، شناخت و ارزيابي و روشهاي مراقبتي خاص مربوطه را با در نظر گرفتن اصل مشاركت تيم جراحي در مراقبت از بيمار بكار برد.
۱۷- تاثير CPB ( حرارت، همودايلشن، فيلتراسيون و………) را بر روي داروهاي بيهوشي و هپارين و ….. دانسته و تغييرات حاصل را با توجه به مراقبتهاي خاص ارزيابي و اصلاح نمايد.
۱۸- مراقبتهاي لازم را طبق اصول پرفيوژن در جهت جلو گيري از حوادث احتمالي شناخته و بكار برد.
۱۹- ضميمه ۲ ( شرح وظايف پرفيوژنيست )
۵- ارزشها
– حفظ و ارتقاء سلامت جامعه كه از مهمترين وظايف گروههاي مختلف ارائه دهنده خدمات سلامت و مورد تاكيد دين مبين اسلام، فرهنگ غني جامعه ايران و قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران است.
– فراهم ساختن و در دسترس قرار دادن امكانات لازم جهت ايجاد شرايط مطلوب در انجام اعمال جراحي كه نياز به باي پس قلب و ريه يا پرفيوژن بافتي داشته باشند.
– ارتقاء ظرفيت و كيفيت ارائه خدمات علمي و عملي در عرصه جراحي قلب و پرفيوژن
– پشتيباني از تيمهاي اورژانس غير قلبي ( بكارگيري ECMO ، سرمازدگي، پرفيوژن اندامهاي قطع شده ، پيوند كبد و ريه ، انواع آنوريسمها)
– همكاري حمايتي از گروه كارديو لوژيست و اينترو نشنيست
۶- نقشهاي دانش آموختگان
– نقش ارائه خدمات: دانش آموختگان اين رشته (مقطع) از توانايي بالاتري براي ارائه خدمات مربوط به باي پس و پرفيوژن در بخشهاي باليني مرتبط برخوردار مي شوند.
– نقش مديريتي: در اين نقش دانش آموختگان با كسب دانش و مهارت لازم به ايفاي نقش در سطوح مختلف مديريت در تيم هاي ارائه خدمات به ويژه در بخشهاي تخصصي مربوطه خواهند پرداخت.
– نقش پژوهشي : دانش آموختگان اين رشته با كسب مهارتهاي پايه به تحقيق در زمينه پرفيوژن و باي پس قلبي- عروقي براي توليد دانش و فناوري در عرصه تخصصي اين رشته و مراقبتهاي مرتبط از طريق اجراي پژوهشهاي علمي كاربردي خواهند پرداخت.
– نقش آموزشي: دانش آموختگان با كسب دانش لازم در اين زمينه آمادگي لازم جهت آموزش دانشجويان و توسعه مداوم حرفه اي كاركنان در اين حرفه را خواهند داشت.
۷- هدف غايي دوره ( Aim )
تربيت نيروي انساني و كار آزموده با قا بليت ها و شايستگي هاي مناسب براي ايفاي اثر بخش نقشهاي چند گانه فوق الذكر در بخشهاي مرتبط در نظام سلامت.
۸- استراتژي هاي ياد دهي – ياد گيري دوره
اين دوره ( رشته- مقطع) به شيوه حضوري و با تلفيقي از راهبردهاي استاد محور، فراگير محور، و يادگيري مبتني بر مسئله اجرا مي گردد. در اين راستا موارد زير از جمله روشهاي ياد دهي – ياد گيري مورد استفاده در اين دوره خواهند بود:
– طرح ريزي و اجراي سمينار و پروژه
– اجراي شيوه هاي فعال و تعاملي از جمله كارگاه آموزشي
– ياد گيري در محيط هاي شبيه سازي شده و عرصه هاي واقعي كار
– اجراي روشهاي ياد گيري انفرادي و خود راهبر
۹- نحوه و شرايط پذيرش دانشجو
الف- داوطلبان شركت در دوره كارشناسي ارشد پرفيوژن از بين دانش آموختگان مقطع كارشناسي در رشته پرستاري، بيهوشي و اطاق عمل (ترجيحاً قلب ) مطابق با ضوابط و مقررات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي و با شرايط اختصاصي زير پذيرفته مي شوند.
– داشتن دانشنامه كارشناسي در رشته پرستاري، بيهوشي، و اطاق عمل
– برخورداري از سلامت و توانايي جسمي و روان شناختي ( سالم بودن تمام اعضاء)
– كسب نمره حداقل يا بالاتر در مصاحبه
– در شرايط مساوي اولويت با كساني است كه داراي حداقل ۵ سال سابقه فعاليت در زمينه پرفيوژن باشند لذا تجارب آنان بررسي و امتياز دهي مي شود.
ب- شاغلين رشته پرفيوژن كه داراي سابقه مداوم بالاي ۵ سال و مدرك كارشناسي مي باشند.
– پرفيوژنيستهايي كه داراي ۵ تا ۱۰ سال سابقه و مدرك كارشناسي مي باشند پس از انجام مصاحبه ورودي و پذيرفته شدن ، آموزش نظري غير حضوري را به مدت يك سال طي نموده و پس از قبولي در آزمون پايان دوره مدرك تحصيلي كارشناسي ارشد پرفيوژن به آنان اعطاء مي گردد.
– پرفيوژنيستهايي كه سابقه بيش از ۱۰ سال و داراي مدرك كارشناسي مي باشند آموزش نظري غير حضوري را به مدت ۶ ماه طي نموده و پس از قبولي در آزمون پايان دوره مدرك تحصيلي كارشناسي ارشد پرفيوژن به آنان اعطاء مي گردد.
* گذراندن دوره عملي فشرده Assist Divice ) VAD ECMO – – IABP) براي هر دو گروه فوق الزامي است.
۱-Brunner and Suddarth’s of medical-surgical nursing/Suzanne C.Smeltzer . 11th .ed.philadelphia:Lppincott Williams and Wilkins,Last Edition2-Medical-surgical nursing :clinical management for positive outecomes/joyce M.Black,Jane Hokanson Hawks-7th .ed.-St.Louis:Elsevier Saunders,Last Edition3-Phipp’s medical-surgical nursing :health and illness perspectives/Frances Donovan Monahan…[et.al.]-8th .ed.-st .Louis:Elsevier,Mosby,Last Edition>>1-Text book off biochimestry –Delvin2-Biochimestry-Stryer
استفاده از کتب فارسی تالیفی که سرفصل آنها متناسب با رفرنسهای فوق باشد بلامانع است ۱- فیزیک و کاربرد آن در علوم تندرستی – پل پیتز براون-ترجمه پشایی راد و همکاران انشارات مرکز نشر دانشگاهی مبانی فیزیک پزشکی نوشته دکتر محمد علی بهروز و همکاران-انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد>>فیزیولوژی پزشکی گایتون>>ترجمه فارسی کتاب کاتزونگ ترور(آخرین چاپ) |