گروه‌ خونی روشی برای تقسیم‌بندی خون‌ها بر پایه وجود یا نبود پادتن (آنتی‌ژن) های موروثی خاصی روی سطح گلبول‌های قرمز خون است. خون از سه جزء تشکیل‌شده است که عبارت است از پلاسما، سلول‌های قرمز خون و سلول‌های سفید خون. بر اساس مهم‌ترین تقسیم‌بندی، خون انسان‌ها به چهار دسته AB،B،A و O و بر اساس تقسیم‌بندی دیگر به گروه‌های مثبت و منفی تقسیم می‌شود. هر انسانی به‌طور طبیعی یکی از این چهار گروه خون را دارد. مثلاً فردی با گروه خون A آنتی‌ژن A را بر روی گلبول‌های قرمز خونش بروز می‌دهد و علیه سایر پادتن‌های گروه‌های خون (B) در بدنش پادتن (آنتی‌بادی) ساخته می‌شود. فردی با گروه خون B پادتن B را دارد. فردی با گروه خون AB هر دو پادتن A و B را دارد و فردی با گروه خون O هیچ‌کدام از دو پادتن را ندارد و علیه هردوی آن‌ها در بدنش پادتن ساخته می‌شود.

 سیستم ABO

یک سیستم کامل طبقه‌بندی گروه خونی بایستی شامل به رسمیت شناختن حدود ۳۰ نوع آنتی‌ژن در سلول‌های قرمز خون است. بااین‌حال، پرکاربردترین سیستم طبقه‌بندی، ترکیبی از سیستم‌های ABO و (فاکتور رزوس) است. در این سیستم، نوع گروه خونی بر اساس حضور یا عدم حضور آنتی‌ژن‌های A و آنتی‌ژن‌های B که معمولاً در میان اکثریت مردم جهان یافت ‌می‌شوند، تعیین می‌گردد. در سال ۱۹۰۱، در علم ایمونولوژی برای نخستین بار، وجود آنتی‌ژن‌های گروه خون موجود بر روی گلبول‌های قرمز و نیز آنتی‌بادی‌هایی علیه همان آنتی‌ژن‌ها را در سرم انسان اثبات شد. طبق نتایجی که از بررسی‌های گسترده دریافت شد. نوعی ترکیب شیمیایی در خون افراد مختلف متفاوت است. سرم بعضی از افراد قادر به آگلوتینه کردن گلبول‌های قرمز برخی دیگر از افراد است، اما بر روی گلبول‌های قرمز همه افراد مؤثر نیست. در تجزیه‌وتحلیل نتایج، او فهمید که می‌توان افراد را ازنظر گروه‌های خونی به گروه‌هایی تقسیم نمود:

• گروه خون A

آنتی‌ژن نوع A را سطح گلبول قرمز خود دارند و در پلاسمای خونشان نیز آنتی کور B (ضد آنتی‌ژن B) را دارا هستند.

• گروه خون B

آنتی‌ژن نوع B را در سطح گلبول‌های قرمز خود را دارند و در پلاسمای خونشان نیز آنتی کور A (ضد آنتی‌ژن A) را دارند.

• گروه خونی AB

آنتی‌ژن نوع A و B را در سطح گلبول‌های قرمز خود را دارند و در پلاسمای خونشان نیز هیچ‌یک از آنتی کورها را ندارند.

• گروه خون O

هیچ‌یک از آنتی‌ژن‌ها را در سطح گلبول‌های قرمز خود ندارند ولی هر دو آنتی کور را دارا هستند.

وراثت و گروه خونی

طبیعتاً گروه خون نوزاد از والدین به ارث می‌رسد. البته باید توجه داشت که چون نوع O مغلوب است. فنوتیپ نوع O همیشه خالص است (OO) و فنوتیپ نوع AB دارای ژنو تیپ AB است. ولی به‌عنوان‌مثال A می‌تواند دارای ژنو تیپ‌های AA و یا AO باشد. لذا اگر مثلاً والدین هر دو دارای گروه خون O باشند نوزاد قطعاً O خواهد بود ولی نوزاد والدینی با گروه خون A ممکن است دارای گروه خون A و یا گروه خون O باشد. نکته دیگری که در گروه‌های خونی وجود دارد، مسئله رسوب خونی است. رسوب ممکن است برای هر یک از گروه‌ خونی موجود، اتفاق بیفتد. به‌عنوان‌مثال:

• گروه خون A

با آنتی کور B رسوب نمی‌دهد ولی با آنتی کور A رسوب می‌دهد.

• گروه خون B

با آنتی کور B رسوب می‌دهد ولی با آنتی کور A رسوب نمی‌دهد.

• گروه خون AB

با هر دو آنتی A و B رسوب می‌دهد.

• گروه خون O

با هیچ‌یک از آنتی کورهای A و B رسوب نمی‌دهد.

درصد وجود انواع گروه‌های خونی در بین مردم

در میان جمعیت مردم در حدود ۴۲ درصد گروه خون A حدود ۹ درصد. گروه خون AB و ۴۲ درصد گروه خون O را دارا هستند. بااین‌وجود لازم به ذکر است که یک آنتی‌ژن گروه خون هیچ‌گاه نمی‌تواند به همراه آنتی‌بادی ضد خود در بدن یک فرد وجود داشته باشد. چراکه در آن صورت وقوع همولیز، گردش خون را مختل نموده و گلبول‌های فرد تخریب می‌شود. گروه‌های خونی O، AB، B، A نمایانگر فنوتیپ گلبول‌های قرمز یک فرد است که مطابق با یک سیستم ساده که متشکل از یک ‍ژن ۳ الی A، B، O است، به ارث می‌رسند.

فاکتور رزوس

آنتی‌ژن مهم دیگری نیز در سطح سلول‌های قرمز خون وجود دارد که ضرورت دارد در نظر گرفته شود. این آنتی‌ژن، آنتی‌ژن رزوس D نامیده می‌شود. مکانیسم این آنتی‌ژن مجدداً از پدر یا مادرتان به ارث می‌رسد. این امر محدوده‌ی دیگری را برای نوع گروه خونی تحت سیستم ABO می‌افزاید. فردی که دارای یکی از چهار گروه خونی است ممکن است دارای رزوس D مثبت (RH+) یا روزس D منفی (Rh-) باشد؛ که تعداد انواع گروه خونی را به هشت می‌رساند؛ (A Rh+, A Rh, B Rh+, B Rh, AB Rh+, AB Rh, O Rh+, O Rh-) اگرچه، مکانیسم آنتی‌ژن از پدر و مادر به ارث برده می‌شود، اما تا زمانی که نیاز نباشد وارد عمل شود، نهفته می‌ماند.

آنتی‌بادی‌های آنتی A و آنتی‌بادی‌های آنتی B در طول اولین ماه پس از تولد، هنگامی‌که روده‌ی نوزاد از طریق غذا به‌وسیله‌ی باکتری آلوده می‌شود، ساخته می‌شوند. آنتی‌بادی Rh-D از طریق حساس شدن جفت (و آن زمانی است که Rh مثبت مادر با نوزاد خود به هنگام تولد مبادله خون داشته باشد.) و یا از طریق انتقال خون تولید می‌شود.

انواع گروه خونی سازگار جهت انتقال

سه نوع انتقال خون وجود دارد که می‌تواند با توجه به اجزائی که اهدا می‌شوند (سلول‌های قرمز خون، پلاسما، یا خون کامل) به وجود آیند. سازگاری برای هر سه نوع متفاوت است. برخی انواع نادر گروه خونی وجود دارد که دارای برخی آنتی‌ژن‌های نادر است. اگر درصد وجود آن‌ها را در سراسر جهان مقایسه کنید، گروه خون O Rh+ متداول‌ترین و AB Rh- نادرترین آن‌ها است. همچنین AB Rh+ گیرنده‌ی جهانی سلول‌های قرمز خون است. اگرچه O Rh، پیش‌ازاین به‌عنوان یک دهنده‌ی جهانی سلول‌های قرمز خون در نظر گرفته می‌شد، اما به دلیل مشکلات تطابق برای انتقال خون، دیگر چنین نیست. بااین‌حال، هنوز هم می‌تواند در موارد اضطراری این انتقال خون صورت گیرد. گروه خون AB یک دهنده‌ی پلاسمای جهانی است.

نتیجه‌گیری

امیدواریم بامطالعه این مقاله آگاهی مناسبی در مورد انواع گروه‌های خونی به دست آورده باشید.