دریچه میترال چگونه دریچه ای است؟ نارسایی دریچه میترال
دریچه میترال (Mitral Valve، MV) دریچه‌ای است که مابین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد. عملکرد نرمال این دریچه به این شکل است که در زمان استراحت قلب یا همان مرحله دیاستول (Diastole) بازشده و اجازه می‌دهد تا خون به‌راحتی از دهلیز چپ وارد بطن چپ شود. همچنین در زمان انقباض قلب یا همان مرحله سیستول (Systole) به‌صورت کامل بسته‌شده و باعث می‌شود تا خون داخل بطن چپ تماماً به داخل آئورت ریخته شود.
اختلال عملکرد دریچه میترال
اختلال عملکرد و نارسایی در این دریچه باعث می‌شود تا خون موجود در بطن چپ هنگام انقباض قلب به‌جای اینکه تماماً وارد شریان آئورت و بدن شود. قسمتی از آن (بسته به‌شدت نارسایی میترال) در خلاف مسیر حرکت خون، وارد دهلیز چپ شود. این امر ازیک‌طرف باعث کاهش خون‌رسانی به بدن و از سوی دیگر موجب افزایش حجم خون و فشار داخل دهلیز چپ خواهد شد.
علل نارسایی میترال
این دریچه از قلب ساختمان به نسبت پیچیده‌تری نسبت به سایر دریچه‌های قلب دارد. از ۴ قسمت تشکیل‌شده است و اختلال در عملکرد هرکدام از این بخش‌ها می‌تواند موجب نارسایی دریچه میترال گردد.
- بخش اول
دو عدد صفحه نازک ولی محکم که سطح دریچه را تشکیل می‌دهند، بنام لت یا لیفلت (Leaflet). عفونت دریچه، سابقه تب روماتیسمی در دوران کودکی، پرولاپس دریچه و مصرف داروهای محرک برای کاهش وزن با صدمه به این قسمت می‌توانند موجب نارسایی این دریچه شوند.
- بخش دوم
حلقه محکم و فیبری اطراف دریچه که لت‌ها به آن می‌چسبند بنام آنولوس (Annulus). این حلقه در زمان گشادی بیش‌ازحد قلب بازمی‌گردد و همین امر موجب می‌شود تا دریچه میترال علیرغم سالم بودن اجزای آن و به دلیل فاصله گرفتن لت‌های دریچه از هم دچار نارسایی گردد.
- بخش سوم
طناب‌های سفید و محکم به نام کوردا (Chorda Tendinae) که به لبه لت‌ها می‌چسبند. این طناب‌ها در اثر عفونت قلب IE، بعد از تب روماتیسمی قلب و در اثر بیماری‌های بافت همبند مانند (مارفان)، تغییر شکل داده یا حتی پاره می‌شوند.
- بخش چهارم
دو عدد پایه عضلانی محکم و قوی بنام عضلات پاپیلری (Papillary) که به دیواره قلب چسبیده‌اند و پایه این دریچه هستند. احتمال دارد این عضلات به دنبال ایسکمی یا سکته حاد قلبی، پاره شوند و پارگی این‌ها موجب نارسایی شدید و حاد دریچه میترال خواهد شد.
نشانه‌های نارسایی دریچه میترال
علائم و نشانه‌های نارسایی میترال عبارت‌اند از:
- ضعف و بی‌حالی
- تنگی نفس به‌ویژه در زمان فعالیت
- خستگی در زمان انجام کارهای روزانه
- احساس کوبیدن قلب
- تپش در قفسه سینه
- درد سینه
- ادم و تورم در پاها
البته لازم به ذکر است که شدت و میزان علائم ناشی از نارسایی میترال بستگی به‌شدت نارسایی دریچه و همچنین مدت‌زمان ایجاد نارسایی دریچه است. نکته قابل‌تأمل در این مسئله این است که اگر تخریب دریچه به‌صورت حاد و ناگهانی اتفاق بیفتد. مانند موارد زیر که عبارت است از:
- حالتی که در اثر پارگی عضلات پاپیلری یا طناب‌های کوردا اتفاق می‌افتد.
- تخریب این دریچه در اثر عفونت شدید
علائم بسیار شدید بوده و با احساس تنگی نفس شدید، احساس خفگی، ضعف و بی‌حالی مفرط خود را نشان می‌دهد و در صورت عدم درمان فوری، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. ولی در شرایطی که بیماری مزمن بوده و پیدایش و پیشرفت آن سال‌ها به طول می‌انجامد، در مراحل اولیه شاید فرد مبتلا اصلاً علائمی از بیماری نداشته باشد. این بیماری در مراحل خفیف و متوسط با علائم ناچیزی همراه است و یا اصلاً بی علامت است. در مرحله شدید نارسایی دریچه میترال هم شاید تا مدت‌ها به دلیل تغییراتی که در قلب ایجاد می‌شود و قلب به‌تدریج با تغییرات ناشی از بیماری تطابق می‌کند علامتی ایجاد نشود. معمولاً وقتی علائم بیماری ظاهر می‌شود که مدت‌زمان زیادی از بیماری گذشته و قلب وارد مرحله نارسایی شده است. لذا شناسایی به‌موقع و پیگیری روند این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است.
راهکارهای تشخیص نارسایی دریچه میترال
مهم‌ترین راه تشخیص نارسایی میترال شنیدن صدای قلب و سوفل ناشی از این بیماری توسط پزشک است. البته برای اثبات تشخیص، تعیین شدت نارسایی دریچه و بررسی سایر بیماری‌های قلبی لازم است برخی تست‌ها توسط پزشک انجام شود. به‌عنوان‌مثال:
- نوار قلب (Electrocardiogram ECG)
- عکس قفسه سینه (Chest X-ray, CXR)
- اکوکاردیوگرافی (Echocardiography)
- کاتتریزاسیون قلب و آنژیوگرافی (Cardiac Catheterisation and Angiography)
عوامل زمینه‌ساز در ابتلا به نارسایی دریچه میترال
برخی عوامل که موجب افزایش احتمال ابتلا به تنگی آئورت می‌شوند عبارت‌اند از:
- افزایش سن
افزایش سن باعث تغییر شکل میترال می‌گردد. هر چه تعداد سال‌های عمر بیشتر باشد، کلسیم بیشتری روی دریچه‌ها رسوب‌کرده و اجزای دریچه میترال سفت‌تر و ثابت‌تر می‌گردند و توانایی باز شدن و بسته شدن عادی را از دست می‌دهند. بنابراین می‌توان گفت افراد سالمند در دوران سالمندی بیشتر در معرض نارسایی دریچه میترال هستند.
- فشارخون بالا
فشارخون بالا به‌ویژه اگر شدید بوده و درمان‌نشده باشد، موجب گشادی آنولوس میترال و نارسایی پیش‌رونده دریچه می‌گردد.
- پرولاپس میترال
- عفونت‌ها
اگر شما سابقه تب روماتیسم حاد در کودکی دارید، یا سایر عفونت‌های دریچه‌ای را داشته‌اید، احتمال ابتلا به نارسایی میترال و سایر بیماری‌های دریچه‌ای بالا است.
درمان نارسایی میترال
به دلیل اینکه اغلب موارد نارسایی دریچه آئورت در زمان تشخیص، دچار نارسایی قلبی هم هستند لذا یکی از درمان‌های اصلی در بیماران با نارسایی میترال، درمان نارسایی قلبی هم‌زمان است. در نارسایی حاد دریچه، تنها راه درمان قطعی و نجات جان بیمار جراحی اورژانس میترال است.
البته می‌توان گفت در موارد مزمن نارسایی میترال اگر بیماری دریچه موجب علائم بالینی نگردد و همچنین در اکوی قلبی انجام‌شده یافته‌ای به نفع نارسایی و افت عملکرد بطن چپ وجود نداشته باشد، شخص احتیاج به جراحی ندارد. در غیر این صورت (داشتن علامت بالینی یا افت عملکرد قلب در اکو) برای برطرف کردن بیماری دریچه در اغلب موارد نیاز به جراحی است. نوع جراحی میترال نیز برای درمان نارسایی آن، بستگی دارد به وجود هم‌زمان نارسایی دریچه میترال و آسیب سایر دریچه‌های قلب.
اگر سایر دریچه‌های قلب احتیاج به مداخله نداشته باشند و آناتومی دریچه هم مناسب باشد، شاید ترمیم (نه تعویض) دریچه بهترین گزینه باشد. در غیر این صورت میترال با یکی از دریچه‌های فلزی یا حیوانی موجود باید تعویض گردد. در سال‌های اخیر برای درمان انواع خاصی از نارسایی میترال از روش‌های غیر جراحی هم استفاده کرد. مانند استفاده از میتراکلیپ و سایر روش‌های کم تهاجمی. البته گفتنی است که کارایی و نتایج طولانی‌مدت این روش‌ها هنوز مورد تائید قرار نگرفته است.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان کلام آخر باید گفت، نارسایی میترال را جدی بگیرید و با مشاهده هریک از علائم ذکرشده، حتماً به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی کسب کرده باشید.
