ويروس آنفلوانزا در اصل دستگاه تنفسي را موردحمله قرار می‌دهد. اين ويروس براي افراد پير، بسيار جوان و افرادي که تحت مراقبت‌های پزشکي قلبي، ديابت يا سرطان هستند، خطرناک است. این ویروس از فردي به فرد ديگر توسط ترشحات تنفسي يا تماس با دست‌ها يا سطوح آلوده منتشر می‌شود. این ویروس تنوع فراوانی داشته و ازنظر ماهیت در شدت‌های مختلف بروز می‌کند. این ویروس دارای سه نوع تیپ A و B و C است. لازم به ذکر است که خاصيت آنتی‌ژنی سه تيپ از ویروس‌های آنفولانزا باهم شباهتي ندارند، بنابراين ايمني متقاطعي را ايجاد نمی‌کنند.

هنگامی‌که در يک تيپ ويروسي، تغييرات خفيف آنتی‌ژنی (دريفت آنتی‌ژنی) رخ دهد، چنانچه فرد آلوده با اين تيپ جديد، آنتی‌بادی‌هایی را عليه نژاد اوليه ويروس داشته باشد، به نوع خفيف بيماري مبتلا خواهد شد. همچنین می‌توان گفت، الگوي اپيدميولوژي ۳ تيپ آنفلوانزا به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای باهم تفاوت دارند. ويروس آنفلوانزای C، عامل بیماری‌های اپيدمي نبوده و فقط عفونت‌های خفيف تنفسي را به‌طور اسپوراديک ايجاد می‌کند. ويروس آنفلوانزای B گاهي موجب اپيدمي می‌شود اما ويروس آنفلوانزا تيپ A به‌سرعت قاره‌ها را طی می‌کند و اپیدمی‌های گسترده‌ای را به نام پاندمي به وجود می‌آورد.

علائم آنفولانزا

معمولاً به‌طور ناگهاني علائم ظاهر می‌شوند. به‌عنوان‌مثال:

• لرز
• سردرد
• سرفه خشک
• تب بالا (تب معمولاً ۳ الی ۵ روز ادامه دارد)
• دردهاي عضلاني
• بی‌قراری
• بی‌اشتهایی

هم‌زمان با موارد ذکرشده، علائم عمومي نیز بروز می‌کند. به‌عنوان‌مثال:

• علائم تنفسي به مدت ۳ الی ۴ روز ديگر ادامه دارد.
• سرفه و ضعف ممکن است به مدت ۲ تا ۴ هفته بعدازاین که علائم کاهش پیدا کردند، پايدار بماند.
• عفونت‌های خفيف و بدون علائم باليني نيز مشاهده می‌شود.

لازم به ذکر است که این علائم ممکن است به‌وسیله هر نژادي از ويروس آنفلوانزای (A یا B) ایجاد شود. ويروس آنفلوانزای نوع C، سندرم آنفلوانزای فوق را ايجاد نکرده و علائم آن معمولاً به‌صورت بيماري سرماخوردگي ظاهر می‌شود. سرفه و احتقان ممکن است چندين هفته باقي بماند. هنگامی‌که بيماري آنفلوانزا به شکل اپيدمي ظاهر می‌شود، یافته‌های باليني به حدي هستند که تشخيص موارد بيماري به‌آسانی انجام می‌گیرد. به خاطر داشته باشید، عوارض شديد ویروس آنفلوانزا معمولاً در افراد مسن و ضعيف به‌ویژه در مبتلايان به بیماری‌های مزمن رخ می‌دهد و به نظر می‌رسد بارداري يک عامل خطر در ايجاد عوارض کشنده ريوي در برخي اپیدمی‌ها است. افزايش موارد مرگ در هنگام اپيدمي آنفلوانزا اغلب به موارد پنوموني، بیماری‌های قلبي و ريوي است.

دوره نقاهت ویروس آنفولانزا

دوره کمون بيماري، از زمان آلودگي با ويروس تا شروع بيماري حدود ۱ الی ۴ روز است که به مقدار ويروس واردشده به بدن و حالت ايمني ميزبان بستگي دارد. انتشار و سرايت ويروس، از روز قبل از بروز علائم بيماري شروع‌شده و در مدت ۲۴ ساعت به ميزان حداکثر می‌رسد و به مدت ۱ الی ۲ روز در حد حداکثر باقی‌مانده و پس از ۵ روز به‌سرعت کاهش می‌یابد. ويروس عفوني به‌ندرت از خون به‌دست‌آمده است. اينترفرون در حدود يک روز بعد از شروع انتشار ويروس در ترشحات تنفسي مشاهده می‌شود. ویروس‌های آنفلوانزا به اثرات ضدويروسي اينترفرون حساس هستند و تصور می‌شود که پاسخ اينترفرون به بهبودي ميزبان کمک می‌کند.

پاسخ آنتی‌بادی و همچنين پاسخ سلولي اختصاصي بعد از ۱ الی ۲ هفته ديگر مشاهده می‌شود. عفونت‌های ویروس آنفلوانزا موجب تخريب سلولي و اختلال در مخاط سطحي مجراي تنفسي می‌شوند، اما لایه‌های بنيادي اپي‌تليوم را متأثر نمی‌سازند. بهبودي کامل آسيب سلولي حدود يک ماه طول می‌کشد. به علت آسيبي که ويروس به اپي‌تليوم مجراي تنفسي وارد می‌سازد، مقاومت مجراي تنفسي عليه تهاجم باکتری‌هایی مانند:

• استافيلوکوک
• استرپتوکوک
• پنوموکوک
• هموفيلوس

کاهش می‌یابد. تورم و نشت سلول‌های تک‌هسته‌ای در پاسخ به مرگ سلول و پوسته‌پوسته شدن مجاري تنفسي با تکثير ويروس همراه بوده و علائم موضعي بيماري است. بروز علائم عمده سيستميک در بيماري آنفلوانزا احتمالاً منعکس‌کننده توليد سايتوکين‌ها است.

نحوه انتشار ویروس آنفولانزا در بدن

ابتدا تعداد کمي از سلول‌های اپي‌تليوم تنفسي آلوده می‌شوند. چنانچه تعدادي از ذرات ويروس، توسط رفلکس‌های سرفه بيرون نشوند و از خنثي شدن توسط آنتی‌بادی‌ها IgA اختصاصي که از قبل وجود داشته يا از غیرفعال شدن توسط مهارکننده‌های غیراختصاصی موجود در ترشحات مخاطي دور بمانند، ویریون‌های جديد توليد می‌شوند. ویریون‌های جديد به سلول‌های مجاور انتشار می‌یابند و در آنجا، چرخه تکثير ويروس تکرار می‌شود. نورآمينيداز ويروس، خاصيت چسبندگي غشاء مخاطي را در مجاري تنفسي کاهش داده و درنتیجه، گیرنده‌های سطحي سلول را بدون پوشش می‌کند و انتشار مايع حاوي ويروس آنفلوانزا را به بخش‌های پایین‌تر مجاري تنفسي تسريع می‌نماید. در مدت‌زمان کوتاهي، بسياري از سلول‌های تنفسي آلوده‌شده و حتي می‌میرند.

ايمني نسبت به ویروس آنفولانزا

ايمني نسبت به آنفلوانزا براي تمام عمر است. آنتی‌بادی‌هاي ضد HA و NA در ايجاد ايمني افراد عليه بيماري آنفلوانزا اهميت دارند. درصورتی‌که آنتی‌بادی عليه ساير پروتئین‌های ويروسي، اثر محافظت‌کننده‌ای ندارد. مقاومت در برابر آغاز عفونت به آنتی‌بادی ضد هماگلوتينين مربوط می‌شود. درصورتی‌که ميزان کاهش تهاجم ويروس و کم شدن توانايي فرد بيمار در انتشار ويروس به افرادي که در تماس با عامل هستند، به آنتی‌بادی عليه نورآمينيداز مربوط می‌شود. آنتی‌بادی عليه ريبونوکلئوپروتئين، اختصاصي تيپ بوده و در سروتيپ کردن ایزوله‌های ويروس (آنفلوانزای A و B) مفيد است. ايمني فرد در برابر عفونت به آنتی‌بادی‌هاي موجود در سرم و آنتی‌بادی IgA موجود در ترشحات بيني ارتباط دارد.

آنتی‌بادی ترشحي موضعي احتمالاً در جلوگيري از عفونت اهميت بيشتري دارد. آنتی‌بادی‌هاي سوم به مدت چندين ماه تا چندين سال باقي می‌مانند، درحالی‌که آنتی‌بادی‌هاي ترشحي موضعي به مدت کوتاهي معمولاً (فقط چند ماه) دوام دارند. آنتی‌بادی همچنين دوره بيماري را تعديل می‌کند. چنانچه فردي که ميزان آنتی‌بادی اندکي دارد، با ويروس آنفلوانزا آلوده شود، بيماري در وي خفيف خواهد بود. ايمني هميشه کامل نیست، چراکه عفونت مجدد با همان ويروس گاهي رخ می‌دهد.

تغييرات آنتی‌ژنی بیماری آنفولانزا

بروز تناوب‌های پی‌درپی بيماري آنفلوانزا به علت تغييرات آنتی‌ژنی در يک يا دو گليکوپروتئين سطحي ويروس است. هنگامی‌که در جامعه‌ای تعداد افراد مستعد کافي باشد، نژاد جديد ويروس موجب اپيدمي می‌شود. تغييرات آنتی‌ژنی ممکن است تدريجي باشد (ازاین‌رو، اصطلاح آنتی‌ژنی ژنتیک دريفت را به کار می‌برند) که به علت جهش‌های نقطه‌ای است که موجب می‌شود تغييراتي در مکان‌های عمده آنتی‌ژنی بر روي گليکوپروتئين‌ها به وجود آيد. يا ممکن است اين تغييرات، ناگهاني و عمده باشد (ازاین‌رو، اصطلاح آنتی‌ژنتیک شيفت را به کار می‌برند) که به علت ترتيب دوباره ژنتيکي در طي عفونت هم‌زمان با دو ويروس غير هم‌نژاد (نا هم تيپ) رخ‌داده است.

تغييرات آنتي‌ژنتيک دريفت در هر سه تيپ ويروس آنفلوانزا دیده‌شده است. درصورتی‌که تغييرات آنتي‌ژنتيک شيفت فقط در ويروس آنفلوانزاي A مشاهده‌شده است. احتمالاً دليل آن، اين است که تیپ‌های ویروس‌های آنفلوانزاي B و C محدود به انسان هستند، اما ويروس آنفلوانزا A در پرندگان و ساير حيوانات هم وجود دارد. نژادهاي حيواني ويروس آنفلوانزا با ترتيب دوباره ژنتيکي از ژن‌های گليکوپروتئين، موجب شيفت آنتي‌ژنتيک می‌شوند. ويروس آنفلوانزاي A از برخي از پرندگان آبي به‌ویژه اردک، ماکيان مانند بوقلمون، مرغ و خروس، غاز و اردک، از خوک، اسب و حتي از خوک آبي و نهنگ به‌دست‌آمده است.

 شیوع بیماری آنفولانزا

حداکثر شيوع بيماري آنفلوانزا در فصل زمستان است. بيماري آنفلوانزا به‌صورت تناوب‌های پی‌درپی رخ می‌دهد و هیچ‌گونه نظم معيني در رويدادهاي اپيدمي وجود ندارد. آلودگي با هر نژادي از ويروس، وسعت آنتي ژنتيک دريفت ويروس غالب و ايمني مبهم را در جامعه منعکس می‌سازد. فاصله بين اپیدمی‌های آنفلوانزای A حدود ۲ تا ۳ سال است، درصورتی‌که دوره بين اپیدمی‌های ويروس آنفلوانزاي B، طولانی‌تر بوده و حدود ۳ تا ۶ سال است. هر ۱۰ تا ۴۰ سال، هنگامی‌که زیر تیپی از ويروس آنفلوانزای A ظاهر شود، پاندمي ايجاد می‌گردد.

بررسي در مورد شيوع ویروس آنفلوانزا خيلي گسترده‌تر از هر بيماري ديگري انجام می‌گیرد تا بتوانند ظهور نژادهاي جديد را شناسايي کنند و قبل از وقوع اپيدمي، با تهيه واکسن‌هایی عليه نژادهاي جديد، بيماري را کنترل نمايند. بررسي در حيوانات، به‌خصوص در پرندگان، خوک و اسب‌ها نيز ادامه دارد. يافتن ويروسي با هماگلوتينين تغییریافته، در اواخر بهار در هنگام بروز اپيدمي کوچک، نشان‌دهنده امکان اپيدمي در زمستان سال آينده است. اين علامت اخطار، موج پيشرو ناميده شده که قبل از وقوع اپیدمی‌های آنفلوانزای A و B مشاهده می‌شود.

درمان دارویی

هیدرو کلرید آمانتادين و مشابه آن ريمانتادين داروي ضدویروسی هستند که براي پيشگيري از بيماري آنفلوانزاي A به کار می‌روند.

• مهارکننده‌های NA، زانامي وير و استامي وير، در سال ۱۹۹۹ براي درمان آنفلوانزای A و B بکار رفت.

ویروس‌های مقاوم به دارو، طي درمان با مهارکننده‌ی M2 سریع‌تر از مهارکننده‌های NA ایجاد می‌شوند و در کودکان بيشتر از بزرگ‌سالان ديده می‌شوند.

نتیجه‌گیری

امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی در مورد بیماری و ویروس آنفولانزا کسب کرده باشید.