اختلال مصرف الکل دارای چه علائمی است؟ تفاوت آن با مسمومیت الکل
اختلال مصرف الکل به مصرف بیش‌ازحد الکل در طول شبانه‌روز گفته می‌شود. به‌عبارتی‌دیگر، فرد معمولاً به مقدار بیشتر یا به مدت طولانی‌تر ازآنچه در ابتدا در نظر داشته است الکل مصرف می‌کند. فرد مصرف‌کننده همیشه سعی دارد از مقدار الکل مصرفی خود کم کند و یا آن را کنترل کند اما هرگز موفق نمی‌شود. الکل یک ماده روان‌گردان با خواص اعتیادآور است. مصرف این ماده با آسیب‌های سنگین سلامتی، اجتماعی و اقتصادی برای افراد، خانواده‌ها و جوامع همراه است. در دنیا، مصرف الکل یکی از پنج عامل اصلی بیماری، ناتوانی و مرگ محسوب می‌شود.
تشخیص اختلال مصرف الکل
در بسیار یاز مردم مصرف الکل به روشی برای کمک به تحمل مشکلات زندگی و تمدد اعصاب، بدل شده است. این ماده اعتیادآور به دلیل آثار روانی و فیزیکی مثبت کوتاه‌مدتی که دارد مورد انتخاب قرار می‌گیرد. حال به علت در دسترس بودن بسیار از افراد در مصرف آن زیاده‌روی می‌کنند و دچار اختلال سوءمصرف می‌شوند. برای اینکه روان‌پزشک و یا روانشناس اعتیاد، اختلال مصرف الکل را تشخیص بدهند به نشانه‌های زیر توجه می‌کنند (حداقل دو مورد از موارد زیر را داشته باشد):
- حداقل این روش مصرف، در یک دوره ۱۲ ماهه اتفاق بیفتد.
- فرد برای به دست آوردن الکل، مصرف آن و یا از بین بردن آثار آن بعد از مصرف، وقت و انرژی بسیاری را صرف می‌کند.
- به‌شدت هوس و ولع مصرف الکل را دارد.
- مصرف مکرر الکل موجب می‌شود که فرد نتواند به وظایف شخصی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی خود رسیدگی کند (اخلال در عملکرد به‌صورت همه‌جانبه).
- علی‌رغم مشکلات اجتماعی یا میان فردی مستمر و مکرر به علت مصرف الکل، به مصرف آن ادامه می‌دهد.
- به‌طور مکرر در موقعیت‌های الکل مصرف می‌کند که ازلحاظ فیزیکی می‌تواند عواقب خطرناک و جبران‌ناپذیری را به وجود آورد.
آثار منفی مصرف الکل
مصرف الکل بااینکه یک لذت موقت و لحظه‌ای را برای شخص مصرف‌کننده به وجود می‌آورد اما عواقب و پیامدهای جبران‌ناپذیری (در بیشتر موارد) را شامل می‌شود. عوارض مصرف عبارت‌اند از:
- رفتار تهاجمی و خشن
- اضطراب و افسردگی
- مشکلات ارتباطی
- دشواری در به خاطر آوردن چیزها (فراموشی و زوال عقل زودرس)
- عامل مهم تصادفات
- کاهش عملکرد جنسی و پیری زودرس
- مشکلات گوارشی
- مشکلات قلبی
- زخم معده و ورم لوزالمعده
- فشارخون بالا
- سکته
- آسیب دائمی مغز
- آسیب عصب و عضله
- آسیب مغزی در کودکان متولدشده از زنان باردار
- بیماری کبدی (سیروز کبدی)
- سرطان دهان، گلو و سینه
مسمومیت ناشی از مصرف الکل
مسمومیت ناشی از مصرف الکل با اختلال مصرف الکل متفاوت است و نباید این دو را باهم یکسان دانست. مسمومیت با الکل شدیدترین عارضه مصرف الکل است. این مسمومیت شامل دو مدل است:
مسمومیت با اتانول یا همان الکل مرسوم
این مسمومیت با افزایش سطوح خونی الکل ایجاد می‌شود. شامل نشانه‌هایی مانند موارد زیر است:
- کندی عملکرد حرکتی
- نوسانات خلقی
- خشم
- پرخاشگری و حالات تهاجمی
- اختلال در تعادل، تمرکز، قضاوت و توانایی فکر کردن
این مسمومیت در زمان مصرف الکل یا مدت کوتاهی بعدازآن ایجاد می‌شود.
مسمومیت با متانول
در مشروبات تقلبی، متانول وجود دارد. متانول همان الکل چوب است و به‌وسیله آنزیم‌هایی در کبد، ماده سمی (فرمالدهید) تولید می‌کند. این ماده می‌تواند سبب کوری یا مرگ شود. نشانه‌های رایج در مسمومیت با متانول اغلب ظرف نیم تا چهار ساعت ظاهر می‌شوند. عبارت‌اند از:
- تهوع
- استفراغ
- درد شکمی
- سردرد
- گیجی
- خواب‌آلودگی
نیاز است به‌محض مشاهده نشانه مسمومیت الکل، به‌سرعت به اورژانس بیمارستان مراجعه شود. بسیاری از افراد به دلیل ترس از بازداشت یا بازخواست شدن از سوی پلیس، خیلی دیر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. جان خود را توسط و مسمومیت و اختلال مصرف الکل به خطر می‌اندازند. درحالی‌که باید بدانند هدف پزشکان، تنها کمک به بیمار و نجات جان اوست.
نشانه‌های کلی مسمومیت با الکل
با توجه به انواع مسمومیت الکل که بیان شد. این نوع مسمومیت دارای علائم کلی نیز برای تشخیص است. این علائم توسط یک روانشناس و یا روان‌پزشک بررسی می‌شوند.
- فرد به‌تازگی مصرف الکل را شروع کرده است.
- در فر تغییرات رفتاری و روانی بارزی به وجود آمده است که ازلحاظ بالینی معنادار است.
در طول مصرف و یا مقداری بعدازآن دارای یک یا چند علائم زیر است:
- گفتار نامفهوم
- ناهماهنگی حرکات
- تلوتلو خوردن
- نیستاگموس
- نقص در توجه یا حافظه
- استوپر (حالت نیمه کما) یا کما
وابستگی به الکل
وابستگی به الکل در سه سطح صورت می‌گیرد. این سه سطح عبارت‌اند از:
- مصرف مخاطره‌آمیز
در این مرحله، فرد مصرف الکل را به‌تازگی آغاز کرده و هنوز آسیب‌های سلامت ناشی از مصرف را تجربه نکرده است.
- مصرف آسیب‌رسان
شامل الگوی مستمر مصرف سنگین الکل در یک مقطع زمانی همراه باتجربه دوره‌های طولانی پرهیز و عدم مصرف است. در این مرحله، فرد این خطر را حس کرده و بدون مصرف مقادیر بالای الکل، نمی‌تواند فعالیت‌های معمول روزمره خود را انجام دهد.
- اختلال مصرف
اختلال مصرف الکل شامل الگوی مستمر و مشکل‌آفرین مصرف الکل باوجود مشکلات جسمی جدی برای فرد است. در این مرحله، فرد به مصرف الکل، وابستگی و اعتیاد پیداکرده است.
خانواده، کنترل و درمان اختلال مصرف الکل
در بسیاری از مشکلات و اختلالات، خانواده نقش مهم و پررنگی را ایفا می‌کند. این پایگاه اجتماعی کوچک هم می‌تواند زمینه‌های افزایش و یا گرایش را به وجود آورد. هم می‌تواند نقش کنترل‌کننده و یک حامی محکم برای کاهش و درمان فرد مبتلا را داشته باشد. اگر خانواده شما عضوی دارد که دچار این نوع اعتیاد است. لازم است به موارد زیر توجه کنید و با رعایت آن به بهبودی وضعیت فرد کمک کنید.
- با فرد مصرف‌کننده بدون تحقیر، سرزنش، دعوا و انتقاد رابطه برقرار کنید.
- زمانی را برای صحبت و گذراندن وقت با مصرف‌کننده اختصاص بدهید. با او همدلی کنید و به حرف‌های او گوش دهید.
- از او بپرسید تمایل دارد چگونه به او در مواجهه با موقعیت‌های پرخطر و دستیابی به اهدافش کمک کنید. با برگزاری نشست‌های خانوادگی و مشورت با او، وظایف خود را مشخص کنید.
- یادتان باشد، فرد مصرف‌کننده الکل و مبتلابه اختلال مصرف الکل برای ترک اعتیاد خود، به باور و اعتماد صد درصد ما نیاز دارد.
- کارنامه فرد مبتلا را ارزیابی در یک برنامه زمانی مشخص چک کنید. پیشرفت او را بازگو کنید. تشویقش کنید. به اشتباه‌های احتمالی خود که سبب شکل گرفتن اعتیاد شده است فکر کنید و برای جبران، تلاش کنید.
- لازم بدانید، دست روی دست گذاشتن، بدترین انتخاب در برخورد با این بیماری است. روبه‌رو شدن با حقیقت را به تعویق نیندازید؛ زیرا اعتیاد به‌سرعت رشد می‌کند.
علائم ترک الکل
علائم ترک الکل معمولاً در ۶ الی ۴ ساعت شروع و نشان داده می‌شود. همچنین این علائم ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد. برای درک بهتر علائم به این نشانه‌ها توجه کنید:
- علائم خفیف: تحریک‌پذیری، لرزش، بی‌خوابی
- علائم متوسط: تعرق، فشارخون، ضربان قلب، تب، گیجی
- علائم شدید: تشنج عمومی (تونیک-کلونیک)، DT ها، توهم
درمان اعتیاد به الکل
برای درمان اعتیاد به الکل، بنزودیازپین‌ها (کلردیازپوکساید، دیازپام، لورازپام) باید در دوز کافی به بیمار داده شود. این دارو برای حفظ آرامش بیمار مبتلابه اختلال مصرف الکل به‌کاربرده می‌شود. کاربامازپین و والپروئیک اسید را نیز می‌توان در اعتیاد خفیف استفاده کرد. داروهای ضد روان‌پریشی (در کاهش آستانه تشنج مراقب باشید) برای ایجاد محدودیت‌های موقت در تحریک شدید استفاده می‌شود. همچنین تیامین، اسیدفولیک و مولتی‌ویتامین برای درمان کمبودهای تغذیه‌ای مؤثر هستند و به فرد مبتلا توسط پزشک داده می‌شود. لازم به تأکید است که همه این موارد و داروهایی که ذکر شد فقط با دستور پزشک متخصص باید تجویز و مقدار و میزان مصرف مشخص شود. از استفاده سرخود این داروها باید پرهیز کرد. چراکه فرد را دچار آسیب‌های شدید خواهد کرد و نتیجه عکس خواهند داشت.
نتیجه‌گیری
برای پیشگیری و کاهش مصرف الکل، نیاز است عوامل خطر و محافظت‌کننده مؤثر بر گرایش مصرف را بشناسید. عوامل خطر شامل موقعیت‌ها، رویدادها، ویژگی‌ها و متغیرهایی هستند که احتمال مصرف را در افزایش می‌دهند. به‌عنوان‌مثال:
- داشتن خانواده آسان‌گیر
- پدر و مادر مصرف‌کننده
- اعتمادبه‌نفس کم
- دوستان ناباب
همچنین منظور از عوامل محافظت‌کننده در اختلال مصرف الکل خصوصیات، ویژگی‌ها و شرایط مثبت زندگی است. این عوامل احتمال مصرف را کاهش می‌دهند. به‌عنوان‌مثال:
- دوستان سالم
- روابط گرم خانوادگی
- اعتمادبه‌نفس
- پدر و مادر مقتدر
برای ترک ماندگار و مؤثر توصیه می‌شود که نقشه راه تغییر خود را رسم کنید. نقشه راه کمک می‌کند تا دقیق‌تر و پویاتر عوامل محافظت‌کننده را تقویت کنیم و عوامل خطر را کاهش دهیم.
