روان رنجوری چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟
روان رنجوری یا نوروتیسم معیاری برای شناخت شخصیت است. این معیار گاهی وقت‌ها ممکن است به شکل‌های زیر نشان داده شود:
- عصبانیت
- ناراحتی
- استرس
- احساس تنهایی
- نگرانی‌های بی‌مورد از فرد
نوروتیسم در برخی از منابع علم روانشناسی به‌عنوان یک احساس منفی و همچنین بی‌ثباتی عاطفی تلقی می‌شود. عمدتاً افراد نوروتیسم عصبانیت خود را نقطه قوت خود ابراز می‌کنند. ممکن است کاملاً از آن راضی باشند. بنابراین به خود اجازه می‌دهند که برای هر موضوعی واکنش‌های منفی مانند غر زدن از خود نشان دهند. روانشناسان از نوروتیک به‌عنوان یک اختلال مزمن و یا پریشانی یاد می‌کنند. میزان عصبی بودن افراد را می‌توان با آزمایش‌های شخصیتی، ارزیابی و تشخیص داد.
فرآیند تشخیص روان رنجوری
روانشناس از فردی که احساسات منفی را از خود بروز می‌دهد، می‌خواهد که با توجه به موارد زیر به خود نمره دهد.
- نگرانی در مورد مسائل
- به‌راحتی آشفته و پریشان شدن
- نوسانات روحی مکرر داشتن
- به‌راحتی آزرده‌خاطر شدن
- احساس افسردگی و پَکَری در اکثر اوقات
علاوه بر این مواردی که ذکر شد، همچنین روانشناس به توصیف‌های مشابه دیگری که فرد مبتلابه روان رنجوری از خود، بیان می‌کند توجه می‌کند. به‌عبارتی‌دیگر هم از پرسشنامه‌ها و آزمون‌های مرتبط برای تشخیص مناسب استفاده می‌کند. هم از خود گزارش‌هایی که فرد در جلسات مشاوره از خود ارائه می‌دهد.
علائم روان رنجوری
گاهی نوروتیسم را با روان‌پریشی یکسان می‌دانند. یکسان دانستن این دو اشتباه است. نشانه و علائم نوروتیسم متفاوت‌تر از روان‌پریشی است. روان رنجور خویی برخلاف روان‌پریشی دارای نشانه‌های زیر نیست:
- اختلال‌های ناخوشایند شخصیتی
- درک نکردن محیط اطراف
- از دست دادن رابطه با دنیای واقعی
بلکه افراد نوروتیک دارای علائم زیر هستند:
- نمی‌توانند از چیزهایی که مضطربشان می‌کنند، رها شوند.
- به‌صورت مداوم نگران هستند (به‌طوری‌که نمی‌تواند تمرکز کند یا کار خود را به‌درستی انجام بدهد).
- تمام فکر فرد نوروتیک مشغول سلامت، کار، یا حتی نظرات دوستان و اطرافیانش است (به‌عنوان‌مثال، او می‌ترسد دیگران از رفتارهایش خوششان نیاید).
احتمالاً با خود بگویید برخی از این علائم را اکثر افراد دارند. آیا همه نوروتیک هستند؟
باید بگوییم خیر، شاید اکثر آدم‌ها چنین ویژگی‌هایی داشته باشند. اما افرادی که دچار روان رنجوری هستند، بیش‌ازحد چنین رفتارهایی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها سعی نمی‌کنند با اطرافیانشان متفاوت باشند. فقط بیش از متوسط مردم جامعه نگران هستند. آن‌ها متفاوت هستند اما این ایرادی ندارد. جالب است بدانید امروزه روان‌شناس‌ها دیگر افراد را مبتلابه نوروتیک تشخیص نمی‌دهند. چراکه می‌دانند روان رنجور خویی یک ویژگی شخصیتی است. موجب باعث می‌شود افراد احساس نگرانی، افسردگی یا عصبانیت کنند. همچنین ویژگی است که اگر به‌موقع جلوگیری و یا پیشگیری صورت نگیرد تبدیل به یک اختلال شخصیتی خواهد شد.
رفتارهای شایع در افراد روان رنجور
خیلی‌ها روان رنجور هستند. اما از این مسئله آگاهی ندارند. شما هم چه‌بسا مضطرب باشید ولی از آن مطلع نباشید. هر فردی، می‌تواند در یک سطح از روان رنجور خویی باشد. اما برخی عامل نوروتیک در آن‌ها بیشتر از بقیه وجود دارد. فردی که مبتلابه نوروتیسم است اطرافیانش را مستأصل می‌کند. این در حالی است که شخص خودش هیچ آگاهی ندارد. برخی از رفتارها در افراد نوروتیک رایج هستند. عبارت‌اند از:
- تحریک‌پذیری عمومی (فرد مبتلابه روان رنجوری نسبت به صداهای اطراف بسیار حساس است و سریع عصبانی می‌شود)
- شکایت از مشکلات جسمی، بدون دلیل پزشکی (شکایت‌های گاه‌وبیگاه از وضعیت جسمی که هیچ دلیل پزشکی هم ندارند)
- خشم جاده‌ای (ناراحت و عصبانی شدن به خاطر هر اشتباه کوچکی در رانندگی و سایر کارها، از نشانه‌های روان رنجوری است)
- نگرانی برای ایمنی فرزند (نگرانی والدین برای کوچک‌ترین خطراتی که فرزندشان را ممکن است تهدید کند. به این والدین اصطلاحاً، والدین هلیکوپتری می‌گویند)
- توجه بیش‌ازحد به مشکلات روان‌شناختی
- پریشانی هیجانی بر سر اتفاقات روزمره (ناراحت شدن بر سر مسائل بسیار جزئی روزمره، ناراحتی‌های غیرمنطقی)
- مقصر دانستن خود (اغلب بر سر چیزهایی که اصلاً تقصیر آن‌ها نبوده، خود را مقصر می‌دانند)
- فکر بیش‌ازاندازه یا خودخوری
- کمال‌گرایی (معمولاً وقت بیشتری ازآنچه باید را صرف انجام کارها می‌کنند؛ چون نمی‌خواهند هرگز مرتکب اشتباه شوند)
- وابستگی (وابستگی بیش‌ازاندازه به دیگران برای رفع نیازهای روزمره)
- مشکل در کنار آمدن با دیگران در محل کار
- مشکل در برآوردن نیازهای اولیه
- مشکل در روابط عاطفی
- افرادی که دارای روان رنجوری هستند چه سهواً و چه عمداً معرکه به راه می‌اندازند (از کاه، کوه می‌سازند)
- ناراحتی بیش‌ازاندازه بر سر مسائل جزئی
- حسادت
- وحشت کردن در موقعیت‌های نسبتاً عادی
- بی‌ثباتی هیجانی (خیلی راحت و با کوچک‌ترین رخدادی تعادل هیجانی خود را از دست می‌دهند و به همین خاطر بی‌ثبات هستند)
- ناتوانی در پیشبرد زندگی روزمره، پس از یک اتفاق بزرگ و نامربوط
راه‌حل‌های جلوگیری از افزایش روان رنجوری
چند روش برای متوقف کردن رفتارهای نوروتیک وجود دارد. اگر مواردی که تا الآن ذکر شد به‌صورت کاملاً بارزی در رفتارمان وجود دارد. بهتر است از این لحظه تصمیم به کاهش این رفتارها بگیریم. روش‌ها متوقف کننده عبارت‌اند از:
- بالا بردن اعتمادبه‌نفس
- تلاش برای انجام کارها برای خود
- تشخیص دقیق مسئولیت‌ها
- قناعت به داشته‌ها
- مراقبت از خود، حتی وقتی حالش را ندارید.
- یادآوری اینکه اتفاقات کوچک ارزش ناراحت شدن ندارند.
نیازهای اساسی در افراد روان رنجور
ده نیاز اساسی، در افراد دارای روان رنجوری بالا، وجود دارد. بهتر است برای رفع این نیازها از راه صحیح و منطقی به آن‌ها کمک کنیم. این افراد همواره به دنبال ارضای نیازهای خود هستند. نیازهای اساسی شامل:
- محبت و تائید
- همسر سلطه‌جو
- قدرت
- بهره‌کشی
- مقام
- تحسین
- پیشرفت یا جاه‌طلبی
- خودبسندگی
- کمال
- چهارچوب‌هایی برای زندگی
به‌طورکلی تمام نیازهای روان رنجورانه را می‌توان در سه‌طبقه کلی گرایش‌های نوروتیک طبقه‌بندی کنیم:
- حرکت به‌سوی مردم که اغلب شخصیت مهر طلب را می‌سازد.
- حرکت علیه مردم که اغلب شخصیت برتری‌طلب را شامل می‌شود.
- حرکت به‌دوراز مردم که شخصیت انزواطلب نام دارد.
نتیجه‌گیری
به‌طور خلاصه یک شخصیت نوروتیسم برای کسب امنیت بیشتر و ارضا کردن نیازهای اساسی خود به هر وسیله‌ای متوسل می‌شود. این نیازها هیچ‌یک به‌تنهایی نابهنجار محسوب نمی‌شوند. اما زمانی نابهنجار تلقی می‌شود که شخصیت نوروتیک برای حل اضطراب بنیادین خود بی‌اراده به دنبال ارضای نیازها می‌رود. چراکه برای حل اضطراب خود شکل و یا روش ناسازگارانه‌ای انتخاب می‌کند.
