اختلال بیش‌فعالی در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
اختلال بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات ذهنی در دوران کودکی است. این بیماری معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و اغلب تا دوران بزرگ‌سالی ادامه می‌یابد. کودکانی که مبتلابه این بیماری هستند ۵ تا ۱۲ درصد از کودکان محصل در مدارس را تشکیل می‌دهند. در سنین کودکی در پسران میزان بیماری ۲ الی ۹ برابر دختران است، اما در بزرگ‌سالان، این نسبت در جنس‌های مختلف برابر می‌شود و در مورد پسران، رفتارهای هیجانی و در دختران، سکوت و انزوا معمولاً غالب است.
نشانه‌های تشخیص بیش‌فعالی در کودکان
علائم بیش‌فعالی معمولاً خود را به‌صورت نشانه‌های بالینی نشان می‌دهد که عبارت‌اند از:
- کودک به جزییات توجه نمی‌کند اشتباهات و بی‌دقتی‌های زیادی دارد. به‌عنوان‌مثال، در درس دیکته یا سؤال‌های دوقسمتی، فرآیند جمع و تفریق و جا گذاشتن مکرر وسایل مکرر وسایل در مدرسه.
- کودک قادر نیست که به‌صورت مستمر بر روی یک فعالیت تمرکز کند، مانند هنگام انجام تکالیفشان، مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرند.
- در اختلال بیش‌فعالی وقتی کودک را صدایش می‌زنند، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد.
- از فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش ذهنی دارند، خودداری می‌کنند، مثلاً از درس خواندن به هر نحوی فرار می‌کنند.
- هنگامی‌که فعالیتی را انجام می‌دهند که از آن لذت می‌برند، ممکن است ساعت‌ها بنشینند و حتی اگر بمب هم در کنارشان منفجر شود، متوجه نمی‌شوند.
- همیشه وسایل ضروری موردنیازشان مانند مداد و جوراب را گم می‌کنند.
- حرکت‌های محیطی مداوم حواسشان را پرت می‌کند، به‌عنوان‌مثال، به صحبت‌های اطرافیان یا باز و بسته شدن در و پنجره توجه می‌کنند.
- دائم در حال جنب‌وجوش و حرکت کردن هستند. حتی هنگام تفریح هم آرام و قرار ندارند و مدام در حال حرکت و جنب‌وجوش هستند، به‌طوری‌که اطرافیان را شاکی می‌کنند.
- به‌طور مداوم در حال صحبت می‌کنند.
- نمی‌توانند نوبت را رعایت کنند، مثلاً دائماً از صف بیرون می‌زنند و صبر و تحملشان بسیار کم است.
- در کارهای دیگران دخالت می‌کنند.
- در تمام بازی‌ها تمایل دارند رئیس باشند و در مورد بقیه تصمیم‌گیری کنند.
- خیلی سریع می‌خندند به‌سرعت هم به گریه می‌افتند.
- دارای وضعیت هوشی خوبی هستند اما به علت بی‌دقتی وعدم تمرکزی که دارند، قادر به تمرین و مطالعه نیستند.
دلایل ایجاد اختلال ADHD
در مطالعات گسترده‌ای که روی کودکان و خانواده‌های کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی انجام‌گرفته است. یکسری عوامل مشخص‌شده که می‌توانند در بروز ADHD اثرگذار باشند. به‌عنوان‌مثال:
- هنگام تولد، وزن این بچه‌ها کمتر از نرمال است.
- درصورتی‌که مادر در دوران بارداری، مواد مخدر مصرف کرده باشد، احتمال بیش‌فعالی بالاست.
- در صدماتی که به مغز واردشده است، به‌خصوص ۱ تا ۳ سال اول که مغز در حال رشد است، احتمال بیش‌فعالی بیشتر است.
- در سنین بزرگ‌سالی و در افرادی که بوکس کار می‌کنند و احتمال ضربه به سر وجود دارد، مشکلاتی نظیر تشنج، دمانس و بیش‌فعالی بیشتر است.
- محرومیت عاطفی شدید هم می‌تواند باعث بیش‌فعالی شود. درصورتی‌که کودک تحت حمایت عاطفی به‌خصوص از جانب مادر قرار بگیرد، علائم بیش‌فعالی برطرف می‌شود.
ADHD و تحصیل
در کودکان مبتلابه بیش‌فعالی، به علت تمرکز پایین، افت تحصیلی شایع است. همچنین متأسفانه، به این کودکان برچسب کودکان بد زده می‌شود. معلمان معمولاً برای تنبیه کودکان بیش‌فعال، آن‌ها را سر کلاس راه نمی‌دهند که همین امر موجب کاهش قابل‌توجه اعتمادبه‌نفس در این کودکان شده و در دوره نوجوانی مستعد افسردگی هستند. بنابراین علاوه بر تشخیص مناسب در اختلال بیش‌فعالی کودکان، ارتقای اطلاعات پدر و مادر و معلمان لازم است. بنابراین والدین باید به‌درستی و همانند یک پرستار مجرب و بااطلاع، مراقبت از کودکان بیش‌فعال را بر عهده بگیرند. در کنار دارودرمانی که قرص ریتالین برای کودکان تجویز می‌شود. درمان غیر دارویی که شامل مراقبت‌های پرستاری است، نقش به سزایی درروند بهبودی کودکان بیش‌فعال دارد.
باورهای غلط در حوزه اختلال بیش‌فعالی
بیش‌فعالی ناشی از جهش ژنتیکی و همچنین اختلال عملکرد ناقل‌های شیمیایی در مغز رخ می‌دهد. در مورد کودکان بیش‌فعال و نشانه‌هایی که در این زمینه بروز می‌دهند. نادیده گرفتن نشانه‌ها و سهل نگاری در این رابطه می‌تواند یادگیری کودک را با اختلال مواجه کند و زندگی و موفقیت او را تحت تأثیر قرار دهد. بهتر است در مورد برخی از باورهای غلطی که در مورد این اختلال وجود دارد اطلاعاتی داشته باشید. این باورها عبارت‌اند از:
- کودکان بیش‌فعال نیاز به انضباط بیشتری دارند.
- کودکان بیش‌فعال نیاز به تقویت اراده دارند.
- بیش‌فعالی اغلب با دانش والدین درمان می‌شود.
- کودکان بیش‌فعال در یادگیری مشکلی ندارند
- دختران بیشتر پسران به بیش‌فعالی مبتلا می‌شود.
- رژیم غذایی بدون شکر برای کودکان ADHD در اختلال بیش‌فعالی مناسب است.
- مربیان و معلمین می‌توانند بیش‌فعالی را تشخیص دهند.
- همه کودکان بی‌قرار بیش‌فعال هستند.
- بیش‌فعالی در سن ۶ سالگی تشخیص داده می‌شود.
- همه کودکان بیش‌فعال بسیار پرجنب‌وجوش هستند.
- تمام کودکان بیش‌فعال غیرقابل‌کنترل نیستند.
ازنظر روانشناسی بیش‌فعالی به سه دسته عمده تقسیم‌بندی می‌شود که عبارت‌اند از:
- نوع اول
کودکان اغلب در تمرکز مشکل‌دارند، به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود.
- نوع دوم
نوع تکانشی است. در این نوع کودکان به‌شدت پرجنب‌وجوش و غیرقابل‌کنترل هستند، زیاد صحبت می‌کنند، نمی‌تواند در صف برای نوبت خود منتظر بمانند و در بازی همیشه باعث اختلال می‌شوند.
- نوع سوم
نوع ترکیبی که هر دو نوع علائم را باهم دارند و شایع‌تر از دو نوع اول است.
ADHD درگذر زمان
این اختلال با افزایش سن بهتر می‌شود ولی ممکن است در بزرگ‌سالی هم ادامه پیدا کند. در این صورت معمولاً بیش‌فعالی تخفیف پیدا می‌کند ولی رفتارهای تکانشی، ضعف تمرکز و ریسک‌پذیری ممکن است بدتر شوند. این مسائل ممکن است با یادگیری، کار و نحوه ارتباط فرد با دیگران تداخل پیدا کنند. افسردگی، اضطراب، اعتمادبه‌نفس پایین، سوءمصرف مواد و اختلال مصرف الکل در بزرگ‌سالان مبتلابه ADHD شایع است.
نتیجه‌گیری
لازم به ذکر است با مشاهده برخی از علائم و نشانه‌های تشخیصی و بالینی اختلال بیش‌فعالی حتماً به روانشناس متخصص در این حوزه مراجعه کنید و از او راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفید و مناسبی را در مورد این اختلال به دست آورده باشید.
