
اختلال اضطراب جدایی دارای چه علائم بالینی است؟
اختلال اضطراب جدایی بر اساس آسیبشناسی روانی اینگونه تعریفشده است:
- نوعی از اختلال روانی است که در آن فرد به علت جدا شدن از خانه یا از افرادی که به آنها وابستگی عاطفی زیادی دارد، بهشدت مضطرب میشود.
این اختلال یکی اختلالات شایع در حوزه اضطراب کودکان است. اضطراب جدایی یک مرحله رشدی طبیعی است که در نوزادان سالم با دلبستگی از نوع ایمن (امن) اتفاق میافتد. کودکان مبتلابه این اختلال بعدها (در سنین نوجوانی و جوانی) با احتمال بیشتری به ای دی اچ دی (ADHD)، اختلال دوقطبی، وحشتزدگی و سایر این اختلالات مبتلا میشوند. این اختلال عمدتاً در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی روی میدهد. البته لازم به ذکر است که اضطراب جدایی برای اولین بار معمولاً در سالهای پیشدبستانی مشاهده میشود.
نشانههای اختلال اضطراب جدایی
این اختلال میتواند در جنبههای مختلف زندگی، بهعنوانمثال:
- عملکرد تحصیلی
- عملکرد شغلی
- عملکرد اجتماعی
نابسامانی شدیدی به وجود آورد. این اختلال ممکن است در هر سنی آغاز شود. البته شروع آن در نوجوانی و بزرگسالی بسیار نادر است. یکی از معیارهای دی اس ام برای شروع این اختلال تا قبل از ۱۸ سالگی است. از نشانهها و علائم اختلال اضطراب جدایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد. حداقل سه مورد از این موارد در فرد وجود داشته باشد:
- ترس و اضطراب بسیار زیاد و بیتناسب با مرحله رشدی که فرد در آن قرار دارد (به جدایی از افرادی که به آنها وابسته است).
- فرد بهطور مکرر دچار استرس شدید میشود.
- فرد بهطور دائم و بهشدت نگران است که مبادا یکی از افراد مهمی را که به آنها دلبستگی دارد، از دست بدهد یا بلایی سر او بیاید.
- شخص یا کودک هرگز دوست ندارد یا اصلاً حاضر نمیشود از خانه بیرون برود (از خانه دور شود، مدرسه یا محل کار برود).
- بهطور دائم و مکرر نگران رویدادهایی است که میتوانند به جدا شدن او از یک از افراد مهمی که به آنها دلبسته منجر شوند.
- بهطور مکرر کابوسهایی میبیند که موضوع آنها جدایی است.
- ترس، اضطراب و اجتناب بهطور مکرر و پیوسته وجود دارد.
- در کودکان و نوجوانان حداقل به مدت ۴ هفته و برای بزرگسالان معمولاً به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه مییابد.
راهکارهای درمانی برای اختلال اضطراب جدایی
در هر مکتب روانشناس از یک روش منحصر به دیدگاه خودشان برای درمان افراد مبتلابه اختلال اضطراب جدایی استفاده میکنند. بهعنوانمثال، روانشناسان رفتارگرا از روشهای زیر استفاده میکنند:
- حساسیتزدایی سیستماتیک
- یادگیری مشاهدهای
- شرطیسازی عامل (شامل راهکارهای، پاداش دادن، تقویت مثبت، تقویت منفی و یا غرقه سازی)
گاهی کودکان را مجبور میکنند به مدرسه بروند و درنتیجه و بهتدریج از سمپتومهای این اختلال کم میشود.
در مکتب شناخت گرایی، اضافه بر تکنیکهای رفتارگرایی از CBT نیز کمک میگیرند. همچنین تلاش میکنند تا طرز فکر و ذهنیت افراد را هم تغییر دهند. بهعنوانمثال به آنها کمک میکنند تا احساسات اضطرابآمیز و واکنشهای جسمی و بدنی به اضطراب را بشناسند. هنگامیکه در یک موقعیت اضطراب زا قرار میگیرند از افکار خود، آگاهی داشته باشند. لازم به ذکر است که اگر رواندرمانی نتیجه ندهد، میتوان تحت نظر یک روانشناس بالینی و یا یک روانپزشک متخصص میتوان از دارودرمانی استفاده کرد. این روش مخصوصاً برای کودکانی که اصلاً نمیخواهند به مدرسه بروند یا بزرگسالانی که نمیخواهند از خانه خارج شوند مناسب است. رایجترین دارو برای این اختلال SSRI ها هستند.
نحوه رفتار با کودک مبتلابه اختلال اضطراب جدایی
اضطراب، محرومیت از خواب، ترس، بیاشتهایی و سازگاری مؤثر همه و همه از عوارض درگیری کودک مبتلابه اختلال اضطراب جدایی نشاءت میگیرد. با اقدامات رفتاری مناسب، کودک میتواند از این مرحله چالش زا و دشوار بهسلامت عبور کند. همچنین به زندگی شاد دوران کودکی همچون سایر کودکان دست یابد. این اقدامات عبارتاند از:
- علتهای تشویش و نگرانی کودک را بررسی کنید.
- بهدقت سابقه بیماری قبلی، اختلالات اضطرابی و رفتاری به همراه مشکلات خانوادگی کودک را مورد ارزیابی قرار دهید.
- علائم حیاتی کودک را بررسی کنید. در صورت وجود علائم مشکوک به بررسی سایر بیماریهای مشابه بپردازید.
- از جملات ساده، واضح و آرام در برخورد با وی استفاده کنید. سعی کنید ارتباط عاطفی را میان خود و کودک برقرار سازید.
- از موسیقی آرامبخش در محیط اتاق کودک استفاده کنید.
- برنامه غذایی سرشار از سبزیها و ماهی را در برنامه غذایی کودک تعبیه نمایید.
- کودک را تا رفع کامل علائم اضطراب همراهی کنید.
- به کودک در شناسایی عوامل و علتهای زمینهای اضطراب کمک کنید.
- از قرار دادن کودک در موقعیت تصمیمگیری و انتخاب اجباری پرهیز کنید.
- محیط خانه و خانواده کودک را برای اختلال اضطراب جدایی آرام سازید.
- به آموزش و تحصیل کودک اهمیت دوچندان دهید. تا برطرف شدن مشکل اضطراب، کودک را همراهی کنید تا این استرس و اضطراب کودک فروکش کند.
- به صحبتها و دغدغههای کودک، گوش فرا کنید و او را درک کنید.
- پرستار با تشویق کودک به ورزش، شادابی و اعتمادبهنفس او را تقویت کنید.
- کودک را تشویق کنید تا ضمن برقراری ارتباط اجتماعی، دوستان خوب و جدیدی برای خود پیدا کنید.
دلایل اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان
این اختلال در بزرگسالان میتواند به دنبال جدایی از والدین، همسر یا فرزند باشد. همچنین ممکن است اضطراب جدایی آنها نتیجهی سایر بیماریهای روانی مرتبط باشد. این موارد شامل:
- اضطراب بیماری (ترس مفرط از مبتلا شدن به بیماریهای خطرناک)
- ترس از تغییر شرایط به علت اختلال طیف اوتیسم هستند.
گاهی اوقات ممکن است یک فرد بالغ را که از این اختلال رنج میبرد. در دسته افراد کنترلگر یا بیشازحد محتاط قرار دهیم. بااینحال، رفتار آنها اغلب روشی است که یک فرد بزرگسال برای بیان ترسهایش در رابطه با جدایی در پیش میگیرد.
عوامل زمینهساز اختلال اضطراب جدایی
افراد مبتلابه اختلال وسواسی-اجباری یا OCD بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال اضطراب جدایی قرار دارند. افراد مبتلابه اضطراب جدایی اغلب از بیماریهای روانی دیگر، مانند فوبیاهای اجتماعی، اختلالات هراس یا آگورافوبیا رنج میبرند.
غیرازاین موارد، سایر عوامل خطر مربوط به این اختلال عبارتاند از:
- اتفاقات تلخ دوران کودکی، مانند مرگ یکی از اعضای خانواده
- سابقه حوادث تروماتیک در دوران کودکی، مانند سوءاستفاده جنسی و جسمی
گاهی اوقات یک تغییر بزرگ در زندگی مانند طلاق یا رفتن فرزند از خانه به دانشگاه میتواند باعث ایجاد اضطراب جدایی در بزرگسالان شود. حدود ۴۳ در صد از افرادی که بعد از دوران کودکی این اختلال را تجربه میکنند، بعد از ۱۸ سالگی به این بیماری مبتلا شدهاند.
نتیجهگیری
امیدواریم بامطالعه این مقاله، ابعاد مختلفی از این اختلال را شناخته و نسبت به تشخیص این اختلال آگاهی لازم را به دست آورده باشید.