درباره ارشد رشته بهداشت روان آینده شغلی و بازاركار
درباره ارشد رشته بهداشت روان آینده شغلی و بازاركار و نحوه تدريس و شرايط اين رشته در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه ها چه مي دانيد؟ در اين مقاله سعي خواهيم كرد اطلاعات كاملي درباره رشته جديد بهداشت روان كه اخيرا در وزارت بهداشت به تصويب رسيده است ارائه دهيم:
بحرانهای اخیر اجتماعی مانند، اعتیاد، طلاق، خودکشی، خشونتهای اجتماعی، بحران هویت، بیماری ایدز، بیماریهای روانی، ناتوانی های ذهنی و کودکان خیابانی، همگی برنامه ریزان و مدیران بخش سلامت رابه تاسیس این رشته ترغیب نموده است. با توجه به شیوع قابل توجه آسیب های روانی و بار بالای این بیماری ها در کشور ما با جمعیت عظیم نیازمند ارائه خدمات مواجه هستیم و علاوه بر گروههای در معرض خطر و آسیب پذیر مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان و زنان قربانی خشونت، کودکان کار و خیابان و با توجه به این نکته که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی ارتقاء بهداشت روان در جمعیت سالم نیز هست، تربیت نیروی ماهر برای ارتقای بهداشت روان افراد، خانواده ها و جامعه و همچنین کاهش بار بیماریهای روانی از ضروریات به شمار می رود. دراین برنامه سعی شده که با تلفیق نظریه ها واصول روانشناختی، علوم رفتاری و جامعه شناختی به تربیت نیروهایی مبادرت شودتا قادر به پاسخگویی به نیازهای فوق باشند.
تعریف رشته:
رشته بهداشت روان رشته ای است که دانش آموختگان آن بااستفاده از علوم رفتاری و روانشناختی، با توجه خاص به ویژگیهای فرهنگ جامعه، در سطوح مختلف پیشگیری به ارتقاء سلامت روان افراد، خانواده ها و جامعه کمک می کنند.
تاریخچه مختصر رشته در دنیا:
نهضت بهداشت روان در دنیا تاریخچه طولانی دارد. اصطلاح بهداشت روان(mental health) اولین بار در سال ۱۸۴۳ توسط ویلیام سویتزر(sweetzer) بکار برده شد. بعد از آن موضوع بهداشت روان بالاخص آموزش بهداشت روان در سطح جامعه مورد توجه بیشتری قرار گرفت. جنگ جهانی اول و دوم ضرورت تربیت متخصصین بیشتری را درحیطه روانپزشکی و روانشناسی ایجاب نمود و مشکلات اجتماعی در آمریکا دردهه ۱۹۶۰ منجر به شکل گیری رشته روانشناسی جامعه نگر شد. دراین دهه تعدادی از متخصصین بهداشت روان، روانشناسان بالینی و روانپزشکان به این نتیجه رسیدند که تنها درمان فردی یا گروهی در مطب ها کافی نبوده و ضرورت دارد روانشناسان و روانپزشکان درمحیط زندگی مردم حضور یافته و خدمات خود را در محیط زندگی مردم به آنها عرضه نمایند. کنفرانس کلورادو منجر به تولد روانشناسی جامعه نگر شد که در پی آن برنامه های مختلفی درارتباط باآموزش بهداشت روان پدید آمد و از سال های دهه ۱۹۵۰ در دانشگاه ها درمقاطع کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی (Ph.D.) دوره بهداشت روان وهمچنین مشاوره بهداشت روان برگزار می گردد.
تاریخچه مختصر رشته در ایران
در ایران تا کنون رشته ای به این نام تاسیس نشده است. اما فعالیت هایی در زمینه درمان بیماران روانی از حدود یک قرن پیش درایران شروع شده است. مثلا اولین مرکز نگهداری بیماران روانی در ایران در سال ۱۲۶۷ میلادی (۶۶۶ هجری قمری)، به دستور خواجه نصیرالدین طوسی در بخشی در کنار دارالشفای عمومی در یزد تاسیس شد و در سال ۱۲۹۳ در بیمارستان هزار تختخوابی تهران بخشی به بیماران روانی اختصاص داده شد. در سال ۱۳۱۸ کرسی بیماریهای روانی در دانشکده پزشکی تهران ایجاد شد و در سال ۱۳۲۵ بیمارستانی در تهران شروع به ارائه خدمات روانپزشکی به بیماران روانی نمود. درسال ۱۳۳۶ پخش برنامه های بهداشت روانی از رادیو آغاز شد و در سال ۱۳۳۸ اداره بهداشت روان در اداره کل بهداشت وزارت بهداری وقت تشکیل گردید. مرکز سرپایی بهداشت روان در سال ۱۳۴۳ در خیابان هدایت تاسیس شد و از سال ۱۳۵۵ مراکز مجتمع روانپزشکی منطقه ای درتهران تاسیس شد. در سال ۱۳۶۵ برنامه کشوری بهداشت روان تدوین و درسال ۱۳۶۷ به مورد اجراء درآمد و به عنوان نهمین جزء خدمات بهداشتی اولیه (PHC) درنظام شبکه بهداشتی درمانی کشور ادغام شد. در برنامه کشوری بهداشت روان، بهورزان، پزشکان عمومی و رابطین داوطلب بهداشتی در شناسایی بیماران و ارائه خدمات بهداشت روان در مناطق روستایی آموزش داده شدند.
جایگاه شغلی دانش آموختگان:
دانش آموختگان این دوره می توانند در جایگاه های زیرانجام وظیفه نمایند:
دانش آموختگان این رشته می توانند در نظام بهداشتی کشور و در سه حیطه ارائه خدمات بهداشت روان در مراکز بهداشت روان روستایی وشهری، آموزش وپژوهش انجام وظیفه نمایند
فلسفه (ارزش ها و باورها):
در آموزش این رشته اخلاق، احترام، ارتباط، سازگاری، رعایت ارزشهای فرهنگی، معنوی ودینی که از اصول اولیه انجام فعالیت های بهداشت روان برای مخاطبین است به دانشجویان آموزش داده می شود. همچنین رفتار سالم، سبک زندگی سالم، دانش و مهارت های زندگی سالم، سازگاری با استرس، خودشناسی و حفظ هویت از ارزشهای مهم ومرتبط با سلامت است که در این رشته مورد نظر میباشد.
دور نما(چشم انداز):
پیش بینی می شود در ۱۰ سال آینده، این رشته با تربیت نیروهای کارآمد، علاوه بر دستیابی به بالاترین استانداردهای خدماتی و آموزشی، با ارائه خدمات جامعه نگر، پیشگیرانه و حمایتی، شرایط کاهش آسیبهای اجتماعی و ارتقا سلامت جامعه را فراهم نماید.
رسالت (ماموریت):
رسالت این رشته، تربیت نیروی انسانی آگاه، توانمند ومتعهد است که آموخته های خود را در زمینه های خدمات بهداشت روان، پژوهش و آموزش درنظام سلامت، در اختیار افراد، خانواده ها و جامعه قرار می دهند.
پیامدهای مورد انتظار از دانش آموختگان:
انتظار می رود که دانش آموختگان بتوانند با استفاده از دانش، توانمندیها ومهارت های کسب شده، نقش موثری در پیشگیری و ارائه مداخلات روانشناختی و ارتقاء دانش از طریق انجام پژوهش های علمی در حیطه بهداشت روان ایفا نمایند. همچنین انتظار می رود که دانش آموختگان بتوانند نقش مدیریت برنامه های بهداشت روان در مراکز بهداشتی درمانی را به عهده بگیرند.
نقش های دانش آموختگان در جامعه:
آموزشی پژوهشی مشاوره ای تشخیصی
درمانی مراقبتی پیشگیری خدمات آزمایشگاهی
مولد مدیریتی خدماتی
وظایف حرفه ای دانش آموختگان به ترتیب هر نقش به شرح زیر است:
در نقش آموزشی
– نیاز سنجی، طراحی و برگزاری جلسات و دوره های آموزشی در حیطه مسائل بهداشت روان برای کارکنان بهداشتی و همچنین گروه های هدف خاص
– مشارکت در تدوین دستورالعمل های آموزشی مرتبط با بهداشت روان در برنامه های حاکمیت بالینی نظام سلامت
در نقش پژوهشی
– ارزیابی نیازهای جامعه در زمینه بهداشت روان، مشارکت در طراحی واجرای پژوهشهای بهداشت روان براساس نیازها
– انجام پژوهشهای کاربردی خدمات بهداشتی(HSR) در حوزه برنامه های بهداشت روان
در نقش خدماتی:
– آموزش خانواده ها در زمینه های مختلف بهداشت روان
– ارزیابی دانش آموزان مدارس از نظر هوش، استعداد، علایق ورفتار و ارائه گزارش به والدین وارجاع موارد مشکل دار به متخصص
– ارزیابی وضعیت سلامت روان جامعه در سطح پایه، ناهنجاریهای اجتماعی، تاثیر تبلیغات و رسانه ها در بهداشت روان، وضعیت روانی گروه های آسیب دیده در بحران و تشخیص خطر در جمعیت های تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی و ارائه راهکارهای اصلاحی به مسئولین مربوطه
– ارزیابی رشد و نمو وسلامت روان (Mental health) کودکان زیر پنج سال تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی و ارائه راهکارهای اصلاحی و ارجاع موارد مشکل دار به متخصص
– اجرای برنامه های کشوری بهداشت روان در جمعیت های تحت پوشش نظام سلامت
– مشارکت در اجرای برنامه های مصوب بهداشت روان در گروهها و مراکز خاص
– مشارکت در نظارت، ارزشیابی وارائه باز خورد فعالیت ها در زمینه برنامه های کشوری بهداشت روان در سطوح مختلف خدمات
– شناسایی بحرانهای روانی – اجتماعی و ارائه خدمات موثر مرتبط با هماهنگی مسئولیت ذیربط
– شناسایی و بهره گیری از تسهیلات عمومی و اختصاصی موجود محلی در جهت ارتقاء بهداشت روان فردی واجتماعی
– شناسایی، ارجاع و پیگیری بیماران روانپزشکی و ارائه گزارش به مسئولین مربوطه
– انجام مداخلات اولیه و راهنماییهای لازم در زمینه پیشگیری از مشکلات مانند خودکشی، اعتیاد و آسیب های اجتماعی وارجاع موارد برحسب ضرورت
درنقش پیشگیری
– شناسایی گروه های در معرض خطر و ارائه برنامه های موثر جهت پیشگیری از مشکلات روانی- اجتماعی
– پیشگیری از مشکلاتی مانند خودکشی، اعتیاد و آسیب های اجتماعی باارائه راهنمایی های لازم به عموم مردم
در نقش مدیریتی
– اجرای برنامه های کشوری بهداشت روان در جمعیت های تحت پوشش نظام سلامت
– مشارکت در اجرای برنامه های مصوب بهداشت روان در گروه ها و مراکز خاص
– مشارکت در نظارت، ارزشیابی وارائه بازخورد فعالیت ها در زمینه برنامه های کشوری بهداشت روان در سطوح مختلف خدمات
توانمندی ها و مهارت های اصلی مورد انتظار
الف: توانمندی های عمومی مورد انتظار:
توانمندیهای عمومی مورد انتظار برای دانش آموختگان این مقطع عبارتند از:
• مهارت های ارتباطی
• آموزش
• پژوهش و نگارش مقالات علمی
• تفکر نقادانه ومهارت های حل مسئله
• مهارت های مدیریت (سیاستگذاری، برنامه ریزی، سازماندهی، پایش، نظارت و کنترل و ارزشیابی)مبتنی بر شواهد
• حرفه ای گرایی
ب: توانمندی های اختصاصی مورد انتظار:
توانمندی های اختصاصی مورد انتظار برای دانش آموختگان این مقطع عبارتند از:
• برقراری ارتباط
• انجام مصاحبه روانی
• ارزیابی وضعیت سلامت روان در جامعه
• ارزیابی اولیه هوش، شخصیت، استعدادها وعلایق و رفتار فردی و گروهی
• کار با نرم افزارهای اختصاصی
• ارزیابی فرد و جامعه از نظر اختلالات روانی
• ارزیابی ناهنجاریهای اجتماعی
• ارزیابی تاثیرات روانی اجتماعی رسانه ها در جامعه
• ارزیابی وضعیت سلامت روان جمعیت های آسیب دیده در بحران ها
• آموزش بهداشت روان در جمعیت های خاص
• پژوهش شامل: جستجوی متون، تدوین پروپوزال، تدوین پرسش نامه، گردآوری و آنالیز داده ها، مدیریت و گزارش تحقیق و نگارش مقالات علمی
• آموزش مهارت های زندگی و فرزند پروری
• پایش وضعیت بیماران روانی، تشخیص خطر و ارجاع
• ارزیابی رشد و نمو و وضعیت ذهنی کودکان
ج: مهارتهای عملی مورد انتظار
مهارت |
حداقل تعداد موارد انجام مهارت برای یادگیری |
|||
مشاهده |
کمک در انجام |
انجام مستقل |
کل دفعات |
|
مصاحبه روانی |
۲ |
۵ |
۱۵ |
۲۲ |
ارزیابی هوش و شخصیت |
۲ |
– |
۱۸ |
۲۰ |
مشاوره |
۲ |
– |
۲۰ |
۲۲ |
ارزیابی وضعیت سلامت روان جامعه |
– |
۱ |
۱ |
۲ |
انجام پژوهش |
– |
۱ |
۱ |
۲ |
راهبردهای آموزشی:
این برنامه بر راهبردهای زیر استوار است:
یادگیری مبتنی بر وظایف (Task based)
یادگیری مبتنی بر مشکل(Problem based)
یادگیری مبتنی بر موضوع(Subject directed)
یادگیری مبتنی بر شواهد (evidence based)
دیسیپلینری همراه با ادغام موضوعی در صورت نیاز
تلفیقی از دانشجوو استاد محوری
یادگیری جامعه نگر(community oriented)
آموزش بیمارستانی (hospital based)
یادگیری سیستماتیک
روش ها و فنون آموزشی:
در این دوره، عمدتاً از روشها و فنون آموزشی زیر بهره گرفته خواهد شد:
• انواع کنفرانس های بیمارستانی، بین رشته ای و بین دانشگاهی و سمینار
• بحث در گروه های کوچک- کارگاه های آموزشی
• Self education, self study
• روش وفنون آموزشی دیگر بر حسب نیاز و اهداف آموزشی
انتظارت اخلاقی از فراگیران
انتظار می رود که فراگیران:
– در صورتیکه با بیمار سروکار دارند، منشور حقوقی(۱) بیماران را دقیقاً رعایت نمایند.
– مقررات مرتبط با حفاظت و ایمنی (Safety) بیماران، کارکنان ومحیط کار را دقیقاً رعایت نمایند.(لازم است این مقررات توسط گروه یا بخش مربوطه تدوین و در اختیار دانشجویان قرار داده شود.)
– مقررات مرتبط با Dress Code (2) را رعایت نمایند.
– از منابع وتجهیزاتی که تحت هر شرایط باآن کار می کنند، محافظت نمایند.
– به استادان، کارکنان، هم دوره ها و فراگیران دیگر احترام بگذارند و در ایجاد جو صمیمی واحترام آمیز در محیط کار مشارکت نمایند.
– درنقد برنامه ها، ملاحظات اخلاق اجتماعی و حرفه ای را رعایت کنند.
– درانجام پژوهشهای مربوط به رشته، نکات اخلاق پژوهش را رعایت نمایند.
– موارد ۱و۲ در بخش ضمایم این برنامه آورده شده اند.
ارزیابی فراگیر:
الف- روش ارزیابی
دانشجویان با روشهای زیر ارزیابی خواهند شد.
کتبی شفاهی آزمون تعاملی رایانه ای OSCE OSLE OSFE DOPS آزمون۳۶۰ درجه
ب- دفعات ارزیابی:
میان ترم■
پایان ترم■
حداقل هیات علمی مورد نیاز(تعداد- گرایش- رتبه):
حداقل ۵ نفر استاد یار – با مدارک:
۱-دکتری تخصصی(Ph.D.) رشته روانشناسی بالینی ۳نفر
۲- متخصص روانپزشکی یا روانپزشکی اجتماعی ۱نفر
۳- دکتری تخصصی (Ph.D.) رشته آمار زیستی ۱نفر
کارکنان مورد نیاز برای اجرای برنامه:
کارشناس روانشناسی بالینی
کارشناس بهداشت خانواده
کارشناس بهداشت مدارس
فضاها وامکانات آموزشی عمومی مورد نیاز:
فضای عمومی مورد نیاز عبارتند از:
– کلاسهای درسی ۲
– سالن کنفرانس ۱
– اتاق رایانه ۱
– اتاق کارورزان ۱
– بایگانی آموزش ۱
– اینترنت با سرعت کافی : به تعداد دانشجویان
– اتاق استادان: به تعداد اساتید جدید
فضاها و عرصه های اختصاصی مورد نیاز:
– مراکز شهری و روستایی بهداشت روان
– درمانگاه های تخصصی روانپزشکی
– مراکز مشاوره روانشناسی