سطح اکسیژن خون در اثر چه عواملی کاهش پیدا می کند؟
سطح اکسیژن خون به معنای میزان اکسیژن در حال گردش در خون است. عمدتاً اکسیژن مناسب در بدن توسط گلبول‌های قرمز خون منتقل می‌شود. پس‌ازآن گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را از ریه‌ها جمع می‌کند و به تمام قسمت‌های بدن می‌رسانند. بدن ما به‌صورت کاملاً انحصاری از نزدیک میزان اکسیژن خون را کنترل می‌کند تا آن‌ها را در یک محدوده خاص نگه دارد. به‌طوری‌که اکسیژن کافی برای نیازهای هر سلول در بدن وجود داشته باشد. میزان اکسیژن در خون یک فرد، شاخصی است که بدن به‌خوبی توزیع اکسیژن از ریه‌ها به سلول‌ها را انجام می‌دهد. این مسئله برای سلامت انسان گزینه بسیار مهمی است.به‌عنوان‌مثال، عدم برخورداری از سطح و میزان مناسبی از اکسیژن در خون، می تواند یکی از علائم شایع در مبتلا شدن به بیماری کرونا ویروس باشد.
اندازه‌گیری اکسیژن موجود در خون
بهترین راه برای کنترل مقدار اکسیژن موجود در خون، انجام آزمایش گاز خون شریانی یا آزمایش ای بی جی (ABG) است. این آزمایش روی نمونه خون‌گرفته شده از سرخرگ و شریان رادیال انجام می‌گیرد. در این آزمایش، میزان درصد گازهای محلول در خون، همچنین PH خون محاسبه می‌شود. به‌طورمعمول نمونه خون از سرخرگ رادیال در ناحیه مچ دست گرفته می‌شود. این روش برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون بسیار دقیق است، اما ممکن است کمی دردناک باشد.
انجام تست ای بی جی در منزل امکان‌پذیر نیست و اگر هم امکان فراهم شود سخت است. بنابراین رایج‌ترین شیوه را برای اندازه‌گیری مقدار اکسیژن خون می‌توان استفاده کرد. این راه یک آزمایش جایگزین مناسب و آسان‌تر است. در این شیوه از دستگاه کوچکی بنام پالس اکسیمتر استفاده می‌شود. پالس اکسیمتر یک کلیپس کوچک است که اغلب روی انگشت قرار می‌گیرد. اگرچه می‌تواند روی گوش یا انگشت پا نیز استفاده شود. این دستگاه اکسیژن خون را به‌طور غیرمستقیم با جذب نور از طریق نبض فرد اندازه‌گیری می‌کند. همچنین لازم به ذکر است که عیب پالس اکسیمتر این است که دقت بالایی مانند آزمایش ای بی جی ندارد. چراکه می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند انگشتان کثیف، نورهای شدید، لاک ناخن و گردش خون ناچیز در اندام‌ها قرار گیرد.
مقدار اکسیژن نرمال در گردش خون
سطح طبیعی اکسیژن موجود در بدن بین ۷۵ تا ۱۰۰ میلی‌متر جیوه، متغیر است. اگر از این مقدار، سطح اکسیژن خون کمتر باشد. لازم است به موارد زیر دقت کنید.
- زیر ۶۰ میلی‌متر، اکسیژن خون کم در نظر گرفته می‌شود. در برخی مواقع پزشک، به استفاده از وسایل مکمل تأمین اکسیژن توصیه می‌کند.
- درصورتی‌که اکسیژن خیلی کم باشد می‌تواند نشانه‌ای از وجود بیماری هایپوکسمی شناخته شود. یعنی بدن در انتقال اکسیژن به تمام سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های خود مشکل دارد.
عوامل مؤثر در کاهش سطح اکسیژن خون
هایپوکسمی یا سطح اکسیژن زیر مقادیر طبیعی، ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد که عبارت‌اند از:
- عدم وجود اکسیژن کافی در هوا
- ناتوانی ریه‌ها در استنشاق و ارسال اکسیژن به تمام سلول‌ها و بافت‌ها
- ناتوانی جریان خون در گردش به ریه‌ها، جمع‌آوری اکسیژن و انتقال آن به سایر نقاط بدن
- بیماری آسم
- بیماری‌های قلبی (بیماری قلب مادرزادی)
- کار کردن در ارتفاع بالا
- کم‌خونی
- بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD
- بیماری ریه بینابینی
- آمفیزم
- سندرم ARDS
- ذات‌الریه
- انسداد شریان در ریه (لخته شدن خون)
- فیبروز یا زخم ریوی و آسیب به ریه‌ها
- وجود هوا یا گاز در قفسه سینه که باعث افت عملکرد ریه‌ها می‌شود.
- مایعات اضافی در ریه‌ها
- اختلال آپنه خواب (تنفس هنگام خواب قطع می‌شود)
- مصرف داروهای خاص (مواد مخدر و برخی مسکن‌ها)
علائم سطح پایین اکسیژن در خون
سطح اکسیژن خون پایین و کم، می‌تواند موجب گردش خون غیرطبیعی شود و علائم زیر را ایجاد کند:
- تنگی نفس
- تغییر رنگ پوست
- سردرد
- بی‌قراری
- سرفه
- سرگیجه
- تنفس سریع و پی‌درپی
- درد قفسه سینه
- گیجی
- فشارخون بالا
- عدم هماهنگی
- اختلالات بینایی
- ضربان قلب سریع
بااین‌وجود اگر هریک از نشانه‌های زیر را در خود مشاهده کردید، توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- تنگی نفس شدید و ناگهانی
- تنگی نفس در حالت استراحت
- تنگی نفس شدید در حین ورزش یا فعالیت بدنی
- بیدار شدن، به‌طور ناگهانی با تنگی نفس یا احساس خفگی
درمان سطح پایین اکسیژن خون
یکی نمایش اکسیژن پایین خون شامل دریافت اکسیژن مکمل است که توسط پزشک تجویز می‌شود. ا از دیگر اقداماتی که می‌توان انجام داد، روش‌های خود مراقبتی است. خود مراقبتی‌ها برای کاهش علائم تنگی نفس و سلامت عمومی بدن بسیار مناسب هستند. عبارت‌اند از:
- ترک سیگار
- اجتناب از حضور در مکان‌هایی که دیگران سیگار می‌کشند.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم همراه با میوه و سبزی‌های فراوان
- ورزش منظم
نتیجه‌گیری
امیدواریم بامطالعه این مقاله، اطلاعات مفیدی در مورد مقدار نرمال اکسیژن و کمبود سطح اکسیژن خون به دست آورده باشید. علائم بیماری هایپوکسمی و راه‌های درمان و پیشگیری آن را جدی بگیرید و در صورت نیاز حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه فرمایید.
