اختلال شخصیت مرزی را با چه علائمی تشخیص دهیم؟
اختلال شخصیت مرزی (Borderline personality disorder)، مرزی میان روان‌نژندی و روان‌پریشی است. اختلال شدید و ناتوان‌کننده‌ای است که در ۱ تا ۲ درصد از جمعیت وجود دارد و در زن‌ها دو برابر مردها شایع است. این اختلال نوعی بی‌ثباتی در همه جنبه‌های زندگی تعریف می‌شود. این بیماری روابط بین فردی، عواطف و خود انگار (تصوری که فرد از خود دارد) فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و معمولاً این الگو همراه با نشانه‌هایی است. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- رفتار تکانش گری
- تفکرات پارانویایی گذرا
- احساس پوچی مزمن
- رفتارهای خودکشی
- خشم شدید
- بی‌ثباتی عاطفی
- خودزنی‌های مکرر
لازم به ذکر است بی‌ثباتی عاطفی در آن‌ها معمولاً با تکانش گری آن‌هم در سطح بالا همراه است که درنهایت منجر به رفتارهای خودویرانگری می‌شود. خودکشی آن‌ها نیز بیشتر برای فریب دیگران است ولی بااین‌حال اعمالی که باعث آسیب به خود می‌شود همیشه به برای فریب دیگران نیست. مثلاً زخمی کردن بدنشان یکی دیگر از ویژگی‌های این اختلال است که مبتلایان بیشتر برای رهایی از اضطراب انجام می‌دهند. آن‌ها نسبت به محیط و شرایط محیطی حساسیت زیادی دارند، همچنین افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی ترس شدید ناشی از طرد شدن و رهاشدگی دارند و حتی یک جدایی کوتاه‌مدت و یا تغییراتی که غیرقابل‌اجتناب‌اند نیز این هراس به سراغشان می‌آید.
آن‌ها طرد شدن و رهاشدگی را نهان ذهن خود به (بد بودن خود) تفسیر می‌کنند، ترس‌های شدید از رهاشدگی در این افراد با نیاز به با دیگران بودن و عدم تحمل تنهایی ارتباط دارد. این بیماری روانی در اولین سال‌های بزرگ‌سالی آغاز می‌شود و خود را با جنبه‌های مختلف نشان می‌دهد و باعث بی‌ثباتی هیجانی می‌شود. روابط آن‌ها شدید و پرآشوب است و دوست یا معشوق را به‌‌صورت افراطی آرمانی می‌بینند که بعد از مدتی از همین افراد سرخورده و ناامید می‌شوند.
دلایل بروز اختلال شخصیت مرزی
به نظر بسیاری از روانشناسان عواملی مانند ژنتیک، مغز، دلایل اکتسابی و تجارب دوران کودکی را در بروز چنین اختلالی مؤثر می‌دانند. البته می‌توان گفت تجارب اولیه کودک به‌ویژه سه سال اول خیلی مهم هستند. از دلایل اصلی و شرایطی که می‌تواند زمینه‌ساز چنین اختلال شخصیت مرزی شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم ثبات مادر به دلایل مختلف
- طرد کودک
- عدم وجود دل‌بستگی امن در دوران کودکی
- درگیری بین والدین
- تنبیه کودک
- بی‌توجهی به احساسات کودک
- والدین ناسازگار و گرفتار
- طلاق والدین
ویژگی‌های بارز در افراد مبتلابه Borderline personality disorder
از ویژگی‌هایی که بسیار در افراد مبتلابه اختلال مرزی شایع است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
روابط متزلزل
آن‌ها روابط متزلزل و ناپایداری با افراد خانواده، فامیل و دوستان دارند. همچنین پیش می‌آید این افراد سریع و شدید به فردی علاقه‌مند شوند و خیلی سریع و ناگهانی علاقه خود را از دست بدهند و حتی از آن شخص متنفر شوند.
رفتارهای خطرناک
رفتارهایی از فرد سر می‌زند که ناشی از تصورات ضعیف درباره خودشان است. به‌عنوان‌مثال:
- بی‌رویه و بی‌حساب‌وکتاب پول خرج کردن مانند برخی از افراد مبتلابه اختلال دوقطبی
- روابط جنسی نامناسب
- رانندگی پرخطر
- پرخوری
- خشم
- مصرف زیاد مواد اعتیادآور
آسیب زدن به خود
افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی به خودشان آسیب می‌زنند، جای‌جای بدن خود را می‌برند و حتی به خودکشی فکر می‌کنند.
ترس از تنها ماندن
خشم و ترس آن‌ها ناشی از وحشت از تنها ماندن است، حتی با تصور و تجسم تنها ماندن نیز دچار ترس و خشم می‌شوند.
احساس پوچی
هنگامی‌که این افراد به یک‌چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آن‌کس از پیش آن‌ها برود، احساس پوچی و انزوا می‌کنند و توانایی مقابله کردن با این احساس را ندارند.
شیوع اختلال شخصیت مرزی
مطالعه دقیقی در مورد اینکه چه میزان از افراد جامعه به این بیماری مبتلا می‌شوند انجام‌نشده، اما با توجه به اطلاعات موجود چیزی بین یک تا دو درصد افراد جامعه به این بیماری مبتلا می‌شوند، در زنان نیز دو برابر بیشتر از مردان است، در بین فامیل درجه‌یک این افراد بیماری‌های مثل اختلال افسردگی اساسی و مصرف مواد اعتیادآور بیشتر از جمعیت عمومی جامعه است. ممکن است شیوع این اختلال در گروه سنی مسن کاهش پیدا کند. البته لازم به ذکر است که اختلال شخصیت مرزی تقریباً باثبات است و در طول زمان تغییر زیادی نمی‌کند، در برخی مطالعات دیده‌شده که این بیماری می‌تواند به اسکیزوفرنی تبدیل شود ولی احتمال اینکه فرد مبتلا دچار حملات افسردگی شود بسیار زیاد است.
درمان Borderline personality disorder
درگذشته پیش‌آگهی این اختلال زیاد امیدوارکننده نبود اما در حال حاضر با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه درمان اختلالات روانی صورت گرفته است درمان این اختلال نسبت به افسردگی و دوقطبی بسیار روشن‌تر است. متخصصین با استفاده از روش‌های دارودرمانی، روان‌درمانی، گروه‌درمانی و خانواده‌درمانی به همراه مشارکت خانواده و فرد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی می‌توانند به نتایج بسیار مثبتی در این زمینه دست پیدا کنند.
مهارت مقابله‌ای و کنترل علائم در افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی
با توجه به اینکه اختلال در تنظیم احساسات از ویژگی‌های بارز این بیماری است. اغلب روش‌های درمانی بر اساس آموزش مهارت مقابله با احساسات و هیجانات بسیار شدید و غیرقابل‌کنترل برنامه‌ریزی می‌شوند. در این روش فرد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی آموزش می‌بیند تا به روش سالم‌تری به مقابله با احساسات خود بپردازد. در این بخش از مقاله به برخی از روش‌هایی که می‌تواند به کنترل این علائم کمک کند، اشاره می‌کنیم.
- فرد باید آموزش‌های مقابله‌ای را یاد بگیرد.
- احساسات خود را با روش‌های مختلف نشان دهند مانند گوش دادن به موسیقی، نقاشی و نوشتن
- انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش
- یادگرفتن مهارت‌های حل مسئله
- تعیین اهداف قابل‌دسترس و واقع‌بینانه
- دوش آب گرم
- برنامه‌ریزی منظم و عمل به آن
- گوش دادن به موسیقی که برخلاف احساسات و هیجانات تکانشی باشد.
- در تماس بودن با یک فرد حمایت‌کننده که درزمانی که به کمک او نیاز داشتید به صحبت‌های شما گوش دهد.
- انجام ورزش منظم
مهم‌ترین نکته برای افرادی که به این اختلال مبتلا هستند این است که بدانند به‌مرورزمان و با صبر می‌توانند بسیاری از این علائم را بهبود دهند.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان سخن پایانی می‌توان گفت امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی در مورد اختلال شخصیت مرزی که در گروه B نمایشی، احساساتی و دمدمی طبقه‌بندی می‌شود، به دست آورده باشید. به خاطر داشته باشید که این افراد ثبات عاطفی ندارند و به همین دلیل شاید نتوانند به‌درستی تصمیم بگیرند و بسیاری از رفتارهای این افراد نیز ناشی از تکانشی عمل کردن است. ازآنجایی‌که این افراد به خود و در موارد نادری به دیگران آسیب می‌زنند بهتر است هرچه سریع‌تر درمان شوند. نکته مهم این است که این افراد به کمک زیادی برای درمان نیاز دارند.
