صمیمیت زناشویی یکی از نیازهای اساسی در زندگی مشترک محسوب می‌شود. همچنین صمیمیت از ویژگی‌های بارز یک زوج موفق و شادمان است. رابطه صمیمانه با خود افشایی واقعی و درک نیازهای فرد مقابل (همسر) رابطه‌ای برابر دارند. البته لازم به ذکر است که ایجاد این ویژگی در زندگی زناشویی نیاز به گذشت زمان دارد. امروزه مخصوصاً در خانواده‌هایی که زن و مرد هردو شاغل‌اند، فاصله فیزیکی اعضای خانواده حداقل در بخشی از روز که زن و شوهر خارج از منزل کار می‌کنند، بیشتر است. بر همین اساس می‌توان صمیمیت را میزان احساس نزدیکی و حمایتی که زن و شوهر نسبت به یکدیگر دارند، تعریف کرد. به عبارتی ساده‌تر، فاصله فیزیکی مطلوب می‌تواند احساس نزدیک بودن و موردحمایت واقع‌شدن را تحت تأثیر قرار دهد.

مفهوم صمیمت

بنا به تعریف استنبرگ (Stenberg)، صمیمیت در الگوي عشق، به میزان نزدیکی‌ای که دو طرف نسبت به هم احساس می‌کنند و اینکه تا چه حد به هم وابسته‌اند، اطلاق می‌شود. به‌عبارتی‌دیگر، صمیمیت زناشویی به معناي علاقه‌مندی به دیگران و داشتن اشتراکاتی با آن‌ها است. افرادي که از بیم یک صدمۀ احتمالی یا به علت عدم توانایی براي داشتن تجارب مشترك، نمی‌توانند به رابطه‌ای محبت‌آمیز دل بسپارند. با خطر تنهایی و گوشه‌گیری روبه‌رو می‌شوند. بررسی‌ بسیاری از مطالعات انجام‌گرفته در این حوزه، نشان می‌دهد که برخورداري شخص از یک رابطۀ صمیمانه می‌تواند نقش مؤثري در سلامت روانی و جسمانی او ایفا کند. افرادي که می‌توانند عقاید، احساسات و مسائل خود را با دیگري در میان بگذارند، سالم و شاداب‌تر از کسانی هستند که چنین امکانی را ندارند. به‌عبارتی‌دیگر، هنگامی‌که دو نفر در یک رابطه قرار می‌گیرند زندگی آن‌ها درهم‌تنیده می‌شود.

ازدواج و ایجاد ارتباط

ازدواج، صمیمی‌ترین نوع رابطه نسبت به روابط دیگر است. این فرایند می‌تواند شادي را در افراد به وجود آورد. همچنین می‌توان گفت به‌طورکلی، سلامت روحی و روانی افراد و رضایت از زندگی به مقدار زیادي وابسته به رضایت از روابط خانوادگی است. باوجوداینکه، اکثر افراد آگاهی مطلوبی از اهمیت خانواده در سلامت فرد و جامعه دارند، اما الزاماً این آگاهی به ایجاد خانواده سالم، رضایت‌بخش و صمیمیت زناشویی نمی‌انجامد. در عصر حاضر، باوجود افزایش آگاهی خانواده‌هایی را مشاهده می‌کنیم که بیشتر از دوره‌های دچار بحران و ازهم‌گسیختگی‌اند. به عبارتی دقیق‌تر، باوجود آگاهی زوجین از اهمیت عشق و علاقه، تفاهم و همکاري در روابط بین همسران و تأکید بر احترام متقابل، اما خانواده‌های متشنج فراوان دیده می‌شوند.

هیچ بعدي از ابعاد تجارب زندگی انسان، به‌اندازه رابطه دو فردي که از اشخاص مهم زندگی‌ یکدیگرند، سرشار از عاطفه و هیجان نیست. اهمیت رابطه صمیمانه به‌اندازه‌ای است که رضایت از زندگی افراد به کیفیت آن بستگی دارد. چراکه ارتباط با دیگران از طرفی می‌تواند حس تعلق، دلگرمی و یاری‌رسانی در هنگام غلبه بر مشکلات را به وجود آورد. از طرف دیگر، می‌تواند به تعارض، ناامیدي و به‌طورکلی فشار روانی منجر شود. درهرحال، رابطه چه خوب و چه بد، هستۀ مرکزي تجربۀ انسان است. افراد در هنگام تعامل باهم، در یکدیگر تأثیر می‌گذارند. در تعامل‌های درازمدت و صمیمانه، برقراري رابطه به پنج مرحله دسته‌بندی می‌شود که عبارت‌اند از:

• نقطۀ بدون تماس
• مرحلۀ آگاهی
• تماس سطحی
• تقابل و افزایش هم‌بستگی دوطرفه
• ارتباط صمیمانه

مرحلۀ آخر رابطه‌ای است که در آن نوع و کیفیت صمیمیت زناشویی معمولاً با ساختار کلی شخصیت مرتبط است. به‌عنوان‌مثال در دوره جوانی، معمولاً افراد کاملاً اجتماعی و مستقل می‌شوند. همچنین به ارتباط با جنس مخالف تمایل پیدا می‌کنند و قادر به برقراري رابطه انسانی با دیگران هستند. در این دوره افراد توانایی دارند که صمیمی‌ترین و نزدیک‌ترین ارتباط را در چهارچوب ازدواج به محقق کنند.

عوامل مؤثر در ابراز روابط صمیمانه

یکی از عوامل مهم در ابراز رفتارهای صمیمانه در بین زوجین، الگو و اطلاعاتی است که هریک از زن و شوهرها از خانواده خود دریافت کرده است. به‌عبارتی‌دیگر روش‌هایی که زوجین به‌وسیله آن‌ها نزدیکی خود را به همسرشان نشان می‌دهند. میزان زیادی از نیازها و انتظاراتی است که از خانواده خودشان به دست آورده‌اند. همچنین عوامل اثرگذار دیگر عبارت‌اند از:

• سبک شخصیتی هر یک از زوجین
• سبک ارتباطی زوجین باهم
• مراحل تکامل رابطه زوج

صمیمت زناشویی و شادمانی

شادمانی در زندگی زناشویی، بیش‌تر به ازدواج موفق و روابط زناشویی توأم با رضایت و خوشحالی وابسته است. سایر زمینه‌های زندگی مانند کار، دوستی‌ها، تفریحات و سرگرمی‌ها یا فعالیت‌های اجتماعی مشترك نیز اثرگذار هستند. اما نه به‌اندازه روابط زناشویی مطلوب. زندگی مشترک و صمیمیت زناشویی یک زوج کلیتی دارد که تحت تأثیر کنش متقابل است. زندگی زوجین مانند هر نظام اجتماعی نیازهاي اولیه‌ای دارد. ازجملۀ این نیازها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• احساس ارزشمندی
• احساس امنیت فیزیکی
• احساس صمیمیت و به هم‌وابستگی
• احساس مسئولیت
• نیاز به انگیزه
• نیاز به شادي
• نیاز به تأیید و تصدیق

ارضاي هرکدام این نیازها، رابطه‌ی سالم زناشویی را تضمین و امکان رشد افراد را فراهم می‌کند. درنتیجه، زن و مرد در زندگی زناشویی، هرکدام با استفاده از مهارت‌های خاص خود، زمینه هماهنگی لازم برای ایجاد روابط صمیمانه در بین خود را مهیا می‌کنند.

تفاوت‌های فردی در صمیمیت زناشویی

افراد با توجه به تفاوت‌های فردي در شدت و نوع صمیمیت با یکدیگر تفاوت دارند. با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها در میان افراد، می‌توان درك کرد که چگونه یک زن‌وشوهری که نیاز کلی‌شان براي صمیمیت ازنظر شدت نیاز مشابه است، هنوز ممکن است از در میان گذاشتن تجربه صمیمیت در رابطه‌شان ناراضی باشند. متأسفانه بسیاري از همسران این تفاوت‌ها را خوب یا بد، سالم یا ناسالم، خواستنی یا عکس آن، تعبیر و تفسیر می‌کنند. همان‌طور که گفته شد صمیمیت زناشویی نیازمند گذشت زمان است. بر همین اساس زوجین به‌تدریج یاد می‌گیرند که بین شدت نیازهاي کلی و شدت ابعاد نیازها تفاوت‌هایی وجود دارد. در همین راستا، می‌توان به دو محور صمیمیت اشاره کرد:

• صمیمیت قابل‌قبول
• رضایت متقابل

صمیمیت قابل‌قبول و متقابل

بر اساس این محور، صمیمیت یک فرایند پویا و تعاملی است که بر اساس اطمینان و احترام متقابل شکل می‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر، هریک از زوجین باید اطمینان کامل براي در میان گذاشتن عمیق‌ترین افکار و احساسات بدون ترس از قضاوت و ارزیابی داشته باشد. علاوه بر این، درك پذیرفتن و پذیرفته شدن در چنین رابطه‌ای لازم است. این پذیرش قابل‌قبول و متقابل است که به رابطه اجازه می‌دهد به سمت سطوح عمیق اطمینان و عشق حرکت کند.

رضایت قابل‌پذیرش و متقابل

وجود اختلاف در ابعاد صمیمیت لزوماً به معناي عدم رضایت نیست. ممکن است علی‌رغم اختلاف در این زمینه بازهم رابطۀ رضایت‌بخشی داشته باشند. رضایت از صمیمیت یک موضوع کاملاً شخصی و ذهنی است. این فرایند ارزیابی ذهنی با در نظر گرفتن دو فرایند رضایت قابل‌قبول و رضایت متقابل، قابل‌درک است. رضایت قابل‌قبول یک رضایت درونی است که یک فرد با میزان و کیفیت پذیرش نسبت به همدلی و درکی که همسر در پاسخ به خود افشایی در حوزه صمیمیت زناشویی و ابراز یک نیاز احساس شده نشان می‌دهد، تجربه می‌کند. همچنین رضایت متقابل یک رضایت درونی است. رضایتی یک شخص با عمق، میزان و کیفیت خود افشایی همسر و بیان نیاز احساس شده براي ابعاد صمیمیت مشترك تجربه می‌کند.

انواع صمیمت زناشویی

صمیمت دارای مؤلفه‌های ۹ گانه در زندگی زناشویی است. این مؤلفه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• صمیمیت عاطفی

نیاز به برقراری ارتباط و در میان گذاشتن احساسات خود با همسرتان مانند احساس‌های مثبت خود نسبت به زندگی‌تان.

• صمیمیت روان‌شناختی

نیاز برای برقراری ارتباط، در میان گذاشتن، افشای مسائل شخصی و احساسات خود با همسرتان مانند خیال‌پردازی‌ها، ترس‌ها، اشتغال ذهنی و غیره.

• صمیمیت عقلانی

نیاز به برقراری ارتباط و در میان گذاشتن ایده‌ها، افکار و باورهای مهم با همسرتان.

• صمیمیت جنسی

نیاز به برقراری ارتباط، در میان گذاشتن و بیان افکار، احساس‌ها و خیال‌پردازی‌هایی که ماهیت جنسی دارند.

• صمیمیت جسمی (غیرجنسی)

نیاز به نزدیکی جسم و تماس با بدن همسرتان. گستره صمیمت زناشویی جسمی زیاد است مثل گرفتن دست‌ها، نوازش کردن یکدیگر، لمس غیرجنسی.

• صمیمیت معنوی

نیاز به در میان گذاشتن افکار، احساسات، باورها و تجربه‌ها با همسرتان. درباره مسائلی از قبیل مذهب، ارزش‌های اخلاقی، فراطبیعت، معنای وجود، زندگی پس از مرگ، ارتباط باخدا و غیره.

• صمیمیت زیبایی‌شناختی

نیاز و تمایل به در میان گذاشتن احساسات و تجربه‌ها با همسر که این تجربه‌ها و احساسات زیبا و تعجب‌برانگیزند. مانند شگفتی‌های طبیعت و جهان هستی، موسیقی، هنر، شعر و ادبیات.

• صمیمیت اجتماعی و تفریحی

نیاز به انجام فعالیت‌های شاد و لذت‌بخش و با همسر، صمیمت اجتماعی تفریحی فعالیت‌ها و تجربه‌های زیادی را در برمی‌گیرد.

• صمیمیت زمانی

به این معنا که به چه میزان و مقداری در طول شبانه‌روز با همسرتان وقت می‌گذرانید.

راهکارهای افزایش صمیمیت زناشویی

برخی از راهکارهای رسیدن به صمیمیت‌های زناشویی، عبارت‌اند از:

• به‌طور مرتب از سه کلمه جادویی کوچک (لطفاً، متشکرم و خوش‌آمدید) استفاده کنید.
• باهم مؤدبانه صحبت کنید.
• از کارهای روزمره یکدیگر تشکر و قدردانی کنید.
• روی تن صدای خود تمرکز کنید.
• فحاشی‌ و حرف های ناسزا در صمیمیت زناشویی را از بین ببرید.
• به حرف‌های یکدیگر گوش کنید (گوش دادن و شنوای فعال بودن را یاد بگیرید)
• از شریک زندگی خود را علناً و با صراحت مطلق و بی‌پرده انتقاد نکنید.
• سعی نکنید به‌اجبار و تحمیل همسرتان را تغییر دهید.
• رفتارهای مؤدبانه را نشان دهید.
• از کلمه متأسفم و عذرخواهی بدون ترس استفاده کنید.
• یکدیگر را ببخشید و بدی‌های طرف مقابل را فراموش کنید.
• لباس مناسب بپوشید (مرتب لباس پوشیدن نشان احترام به خود و همسرتان است)

نتیجه‌گیری

لازم به ذکر است که صمیمیت یک فرایند تعاملی است. محور این فرایند شناخت، درك، پذیرش، همدلی با احساسات همسر یا پذیرش دیدگاه منحصربه‌فرد، همسرتان از دنیا است. هرکدام از زوجین شایسته احترام و قدردانی هستند. این احترام و قدردانی را می‌توانند با رفتارهای خودشان نشان دهند. خوش‌اخلاقی از بهترین روش‌ها برای ابراز صمیمیت است. به‌طورکلی باید گفت صمیمیت به‌وسیله خلق نیکو افزایش پیدا می‌کند. بنابراین برای داشتن صمیمیت، گسترش صمیمیت زناشویی و اخلاق خوب در زندگی مشترک، یکدیگر را تشویق و حمایت کنید.