دیابت شیرین چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟
دیابت شیرین یا دیابت ملیتوس وضعیتی است که بدن، به‌اندازه مناسب و کافی هورمون انسولین تولید نمی‌کند. بنابراین مقدار زیادی قند در جریان خون ایجاد می‌شود. دیابت قندی با افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی، گردش خون ضعیف به پاها و آسیب به چشم همراه است. لازم به ذکر است که دیابت ملیتوس فامیلی و یا به عبارتی ارثی است. همچنین تقریباً ۲ درصد مردم در جهان به آن مبتلا هستند. در بیماران دیابت ملیتوس یا قندی، افزایش گلوکز به‌قدری است که از آستانه کلیوی گذشته و گلوکز نمی‌تواند مجدداً جذب گردد. بنابراین در ادرار، قند (Glocosuria) مشاهده می‌شود. افزایش فشار اسمزی در ادرار، سبب افزایش دفع آب یا همان ادرار (Polyuria) شده است.
در دیابت بااینکه مقدار گلوکز خون زیاد است، ولی ذخیره گلیکوژن کم شده، لیپیدها و پروتئین‌ها می‌سوزند، لذا شخص دیابتی دائماً احساس گرسنگی می‌کند و پرخور (Polyhagia) هست. تشخیص زودهنگام و به‌موقع می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های دیابت کمک کند.
علت دیابت شیرین
دیابت شیرین نوعی بیماری است که باعث می‌شود بدن شما از انرژی غذایی که می‌خورید به‌درستی استفاده نکند. این دیابت به دلیل میزان تولید نامناسب انسولین (انسولین یک هورمون طبیعی است که توسط سلول‌های بتا در لوزالمعده تولید می‌شود و از قند موجود در غذا برای انرژی بدن استفاده می‌کند) توسط لوزالمعده ایجاد می‌شود که دارای دو حالت است:
- لوزالمعده انسولین کمی تولید می‌کند یا کلاً تولید نمی‌کند.
- لوزالمعده انسولین تولید می‌کند. اما انسولین ساخته‌شده آن‌طور که باید عمل نمی‌کند. این حالت مقاومت در برابر انسولین نامیده می‌شود.
لوزالمعده انسولین را در خون آزاد می‌کند و قند را در به سلول‌های منتقل می‌کند و از آن به‌عنوان انرژی استفاده شود. هنگامی‌که قند از جریان خون خارج می‌شود و وارد سلول‌ها می‌شود. سطح قند خون پایین می‌آید. بدون انسولین قند داخل خون باقی‌مانده و باعث افزایش قند خون می‌شود.
انواع دیابت شیرین
سه نوع دیابت ملیتوس وجود دارد. عبارت‌اند از:
- دیابت نوع ۱
این نوع دیابت به دلیل آسیب دیدن سلول‌های انسولین لوزالمعده (از بین رفتن سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس) ایجاد می‌شود. در این نوع از دیابت شیرین انسولین کمی ایجاد می‌شود یا هیچ انسولینی ندارد. معمولاً در افراد زیر ۳۰ سال رخ می‌دهد اما در هر سنی ممکن است دیده شود.
- دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود و دیابت بزرگ‌سالان نامیده می‌شود. در این نوع دیابت، لوزالمعده انسولین تولید کرده اما به‌اندازه کافی نیست. این نوع دیابت با مدیریت وزن و رژیم غذایی و ورزش قابل‌کنترل است.
- دیابت بارداری
دیابت بارداری زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون زیادی در دوران بارداری وجود داشته باشد. با پیشرفت بارداری، کودک در حال رشد نیاز بیشتری به گلوکز دارد. تغییرات هورمون در دوران بارداری بر عملکرد انسولین تأثیر گذاشته و باعث بالا رفتن قند خون می‌شود. دیابت بارداری ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده به دنبال داشته باشد.
علائم شایع در دیابت ملیتوس (قندی)
علائم و نشانه‌های رایج در دیابت قندی یا ملیتوس عبارت‌اند از:
- تشنگی بیش‌ازحد
- افزایش گرسنگی (مخصوصاً بعد از خوردن غذا)
- خشک شدن دهان
- تکرر ادرار
- کاهش وزن به‌طور ناگهانی
- احساس ضعف و خستگی
- تاری دید
- تهوع
- سوزن شدن دست‌وپاها و بی‌حسی آن‌ها
- زخم و بریدگی به‌کندی ترمیم می‌شود.
- پوست خشک
- خارش
- عفونت‌های مکرر (عفونت‌های دستگاه ادراری)
راه‌های تشخیص دیابت قندی
دیابت شیرین با آزمایش نمونه ادرار برای قند خون، تشخیص داده می‌شود. اما برای تشخیص نهایی نیاز به آزمایش نمونه خون است. آزمایش قند خون به‌صورت ناشتا در اول صبح انجام می‌شود. اگر کسی علائم قند خون را داشته باشد، فقط یک آزمایش نیاز است. در صورت عدم وجود علائم، آزمایش تأییدیه دوم نیز لازم است.
- گاهی اوقات، مخصوصاً در دوران بارداری آزمایش تحمل گلوکز نیز انجام می‌شود. این آزمایش خون قبل و بعد از ۲ ساعت نوشیدن قند صورت می‌گیرد.
راهکارهای درمانی دیابت ملیتوس
قبل از آنکه به شیوه‌های درمانی این بیماری بپردازیم بهتر است برای درک بیشتر درمان، به اهداف درمان این بیماری پرداخته شود که شامل موارد زیر هستند:
- کاهش گلوکز خون تا حد ممکن
- از بین رفتن علائم مانند تشنگی، گرسنگی
- پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت این بیماری
استفاده از تزریق انسولین اولین راه‌حلی است که پیش روی افراد مبتلابه این دیابت قرار می‌گیرد. به‌مرورزمان با انجام این شیوه که به دستور و تجویز پزشک متخصص صورت می‌گیرد. بیماران یاد می‌گیرند که چگونه دوز انسولین خود را اندازه‌گیری و میزان قند خون خود را کنترل کنند. این شیوه کمک می‌کند تا خطر عوارض طولانی‌مدت و کوتاه‌مدت دیابت شیرین به حداقل برسد.
راهکار دیگر لیزر درمانی است. از لیزر درمانی برای پیشگیری و درمان بسیاری از آسیب‌های ناشی از دیابت ملیتوس استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان کلام پایانی، لازم به ذکر است. در صورت عدم‌تشخیص و پیگیری‌های درمانی لازم، دیابت ملیتوس می‌تواند موجب:
- آسیب‌های چشمی
- زخم پا
- بیماری‌های قلبی عروقی
- سکته مغزی
- بیماری مزمن کلیه
- آسیب به اعصاب بدن
- اختلال شناختی
شود. اما در مقابل، مراقبت‌های پزشکی با کنترل دیابت قندی و غربالگری، عوارض احتمالی ناشی از این دیابت را به حداقل می‌رساند. بنابراین لازم است این بیماری را جدی بگیرید و با مشاهده برخی از علائم در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه فرمایید.
