اختلالات یادگیری را در کودکان چگونه تشخیص دهیم؟
اختلالات یادگیری به‌طور مستقیم مهارت‌های یادگیری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مهارت‌هایی مانند خواندن، نوشتن و محاسبه (ریاضی). این نوع اختلالات ناتوانی ذهنی و یا فیزیکی نیستند. همچنین هرگز نشان‌دهنده ضعف هوشی کودک نیست. بااین‌حال، تمرکز کودک در مدرسه و توانایی او در انجام و اتمام کارهایش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. لازم به ذکر است که هر کودک ممکن است به چند مورد از این اختلالات مبتلا شود.
انواع اختلالات یادگیری
در این حوزه از اختلالات زیرمجموعه‌های وسیعی وجود دارد. از حمله این اختلال‌ها عبارت‌اند از:
اختلال خواندن (نارساخوانی)
در این اختلال کودک در خواندن، تلفظ و یادآوری کلمات با مشکل مواجه است.
اختلال محاسبه (ریاضی)
این نوع اختلال یادگیری مربوط به یادگیری مفاهیم ریاضی است. باعث بروز مشکل در حل مسائل ساده ریاضی و اتفاقات و حوادث متوالی می‌شود.
اختلال نوشتن
یکی دیگر از اختلالات مرتبط با یادگیری اختلال به نوشتن است. اختلال نوشتن مشکلات زیر را به همراه دارد:
- مشکل در نگارش عبارات، جمله‌ها و کلمات
- مشکل در املانویسی (نوشتن دیکته)
- دستخط بد (کج نویسی و بد نویسی حروف الفبا)
نقص در درک معانی
کودک در درک معنی متنی که می‌خواند مشکل دارد.
نشانه‌های مرتبط با اختلالات یادگیری
گاهی ممکن است شناسایی اختلالات یادگیری می‌تواند دشوار باشد. فرزند شما در صورتی ممکن است این اختلال را داشته باشد که دارای نشانه و علائمی باشد. ابتدا با نشانه‌های بالینی آشنا می‌شویم. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- باوجود کمک دیگران و مداخلات گوناگون، شخص در یادگیری مهارت‌های تحصیلی و استفاده از آن‌ها مشکل دارد. توجه داشته باشید که نشانه‌ها باید حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشند تا تشخیص اختلال بر فرد گذاشته شود.
- توانایی‌های تحصیلی شخص در یک یا چند درس، به‌طور چشمگیری کمتر از سن تقویمی او هستند. همچنین در عملکرد تحصیلی و شغلی یا در فعالیت‌های زندگی روزمره اختلال شدید به وجود می‌آورند. این موضوع را نمرات فرد در آزمون‌های پیشرفت تحصیلی و سنجش‌های بالینی جامع تعیین می‌کنند.
- مشکلات یادگیری شخص در سال‌های مدرسه شروع می‌شود. ممکن است تا زمانی که مهارت‌های تحصیلی از توانایی‌های فرد سبقت نگرفته‌اند خودشان را نشان ندهند.
علائم دیگر نیز وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- در مورد درک و فهمیدن راهنماییها و دستورالعملها، دچار مشکل شود.
- در یادآوری سخنان دیگران نسبت به او دچار مشکل شود.
- از دیگر علائم اختلالات یادگیری می‌توان به راه رفتن، ورزش کردن و مهارت‌هایی مانند در دست گرفتن مداد اشاره کرد. در این مهارت‌ها کودک هماهنگی لازم را ندارد.
- در انجام تکالیف کتاب‌های مدرسه یا موارد دیگر دچار مشکل می‌شود و یا در ساده‌ترین مسائل اشتباه کند.
- در برنامه‌ریزی و زمان‌بندی مشکل داشته باشد.
- تمایلی به انجام تکالیف یا فعالیت‌هایی که شامل خواندن، نوشتن یا حل مسائل ریاضی می‌شود، نداشته باشد.
- به‌طور مداوم نتواند تکالیف خود را به‌تنهایی و بدون کمک دیگران انجام دهد.
- مقاومت یا واکنش‌های بیش‌ازحد عاطفی در مدرسه یا در حین انجام فعالیت‌های تحصیلی مانند درس خواندن.
عوامل زمینه‌ساز برای اختلال یادگیری
عواملي كه ممكن است بر گسترش این دسته از اختلالات تأثیرگذار باشند شامل موارد زیر است:
عوامل ژنتیکی
برخی از اختلالات مانند خواندن و اختلالات ریاضی ارثی هستند.
عوامل مؤثر، قبل از تولد
- عدم تناسب نوع خون مادر با جنین
- اختلال در ترشحات داخلی مادر
- قرار گرفتن در برابر اشعه
- استفاده از دارو
- قرار گرفتن مادر در معرض نیکوتین
عوامل مؤثر اختلالات یادگیری در هنگام تولد
- کم‌وزنی هنگام تولد
- آسیب وارده بر سر
- آمدن جفت پیش از نوزاد
- تولد با پا
- تولد زودرس
عوامل مؤثر، بعد از تولد
- مسمومیت توسط سرب
- نارسایی‌های تغذیه‌ای
- محرومیت‌های محیطی
درمان اختلالات یادگیری
درمان و تحت نظر بودن کودکانی که به این اختلالات مبتلا هستند، باید به‌صورت بلندمدت انجام بگیرد. زیرا می‌توانند با گذر زمان حادتر شوند. به‌عنوان‌مثال، یک کودک که در دوران ابتدایی جمع زدن را یاد نگرفته است. مطمئناً در دوران دبیرستان مشکل خواهد داشت. کودکان مبتلابه اختلال یادگیری مواردی اعم از:
- اضطراب عملکرد
- افسردگی
- عزت‌نفس پایین
در طول مدتی که دچار این اختلال هستند، تجربه می‌کنند. این موارد نیز موجب کاهش انگیزه در کودکان می‌شود. همچنین هستند کودکانی که ممکن است تلاش کنند تا توجه خود را از مسائل مهم دور نگه‌دارند.
برای تشخیص هرچه صحیح‌تر مشکلات یادگیری، ابتدا کودک تحت آزمون‌های بینایی، شنوایی و سایر مهارت‌های تحصیلی قرار می‌گیرد. بعدازآن یک متخصص روانشناسی یا متخصص علم اختلالات یادگیری با توجه به نتایج آزمایش‌ها و آزمون‌ها، شرایط او در مدرسه و همچنین گفتگو با شما و فرزندتان. تعیین می‌کند که فرزند شما دارای کدام نوع از اختلالات درزمینه است.
روش‌های درمانی
روش‌های درمانی متفاوتی با توجه به نوع اختلال وجود دارد. انتخاب روش مؤثر و مفید بر عهده روانشناس متخصص در حوزه یادگیری و کودکان و نوجوانان است. تعدادی از روش‌های موجود برای کاهش و یا رفع این مشکلات در کودکان عبارت‌اند از:
- آموزش اختصاصی
یک متخصص و یا یک معلم ماهر درزمینه آموزش به کودکان مبتلابه اختلال یادگیری می‌تواند مهارت‌های موردنیاز را به کودک آموزش دهد. این روش سبب بهبود تدریجی توانایی‌های تحصیلی او شود.
- درمان به سبک روان‌شناختی
- گفتاردرمانی (می‌تواند به کودکان دارای ناتوانی تکلم کمک کند).
- حرکت‌درمانی (به بهبود مهارت‌های حرکتی کودک ازجمله مشکل نوشتن، کمک می‌کند).
- دارودرمانی
پزشک ممکن است دارو را برای کاهش عوارض ناشی از اختلال یادگیری توصیه کند.
- طب مکمل و جایگزین (مانند موسیقی‌درمانی، قصه درمانی و تئاتر درمانی)
آزمون‌های مرتبط با یادگیری
از مهم‌ترین و پرکاربردترین آزمون‌های ارزیابی اختلالات یادگیری در کودکان عبارت‌اند از:
- آزمون مهارت تحصیلی
- آزمون ارزیابی پیشرفت تحصیلی (وودکاک، جانسون)
این آزمون با سنجش کامل مهارت‌های کودک، هرگونه ضعف در خواندن، نوشتن، محاسبات ریاضی و درک دستورالعمل را که نشان‌دهنده مختل شدن بخش یادگیری در مغز هستند، شناسایی می‌کند. نکته‌ای در حوزه اختلال‌های یادگیری وجود دارد این است که:
- لازم است بدانید که برخی از کودکان به‌طور طبیعی، مراحل یادگیری مهارت‌های خواندن و نوشتن را به‌کندی سپری می‌کنند. البته وجود علائم اختلال یادگیری به‌هیچ‌عنوان نباید نادیده گرفته شود.
پیامدهای اختلالات یادگیری
هنگامی‌که از پیشرفت این اختلالات جلوگیری نکنیم و اقدامات لازم به‌موقع انجام ندهیم. در زندگی فرد پیامدهایی را به همراه دارند. این پیامدها عبارت‌اند از:
- پیشرفت تحصیلی کمتر
- احتمال ترک تحصیل
- اجتناب از تحصیل در سطوح بالاتر
- کاهش اعتمادبه‌نفس
- بیکاری
- درآمد پایین
- نشانه‌های افسردگی
برای پیشگیری از بروز چنین پیامدهایی در زندگی آینده کودکان مبتلا توصیه می‌کنیم نسبت به تربیت اصولی آن‌ها اقدام کنید.
نتیجه‌گیری
به‌عنوان کلام آخر در این مقاله توصیه می‌کنیم. اگر احتمال می‌دهید فرزند شما دچار یکی از انواع اختلالات یادگیری است. حتماً به همراه کودک خود به یک روانشناس متخصص و متعهد در این حوزه مراجعه فرمایید. حتی می‌توانید با مراجعه به مراکز روان‌سنجی، با آزمون‌های مخصوص اختلال‌های یادگیری، زودتر درصدد تشخیص این اختلال برآیید.
