آشنایی با اختلالات طیف اوتیسم، علائم اختلال اوتیسم
اختلالات طیف اوتیسم به مجموعه وسیعی از اختلالات رشدی اشاره دارد که به‌طورمعمول تحت عنوان اوتیسم شناخته می‌شوند. افراد دارای اختلالات این طیف، دچار نقص در عملکرد اجتماعی و ارتباطی و دارای دایره علایق و فعالیت‌های محدود هستند. رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای، اختلال در زبان و گفتار نیز از دیگر علائمی است که می‌توان در این افراد مشاهده کرد. لازم به ذکر است که واژه (طیف) نیز به گستره متغیر از علائم و توانایی‌های هر فرد دارای این اختلالات اشاره دارد.
همچنین این علائم متغیر می‌تواند نشان‌دهنده سطح عملکرد فرد دارای اوتیسم نیز باشد. هرکدام از این اختلالات درگذشته به‌عنوان یک اختلال جداگانه در نظر گرفته می‌شد که در آخرین ویرایش کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) در سال ۲۰۱۳ انجمن روان‌پزشکان امریکا تمامی این زیرشاخه‌های اوتیسم را به‌عنوان یک نام یعنی اختلال طیف اوتیسم معرفی نمودند. اختلال طیف اوتیسم یک تشخیص کلی است که جای چهار اختلال رشد فراگیر را گرفته است. این چهار اختلال رشدی عبارت‌اند از:
- اختلال اوتیسم (Autism disorder)
- اختلال آسپرگر (Asperger disorder)
- اختلال انسجامگسیختگی کودکی (childhood disintegrative disorder)
- اختلال فراگیر رشد (pervasive developmental disorder)
از میان اختلالات طیف اوتیسم در این مقاله در مورد اختلال اوتیسم اطلاعاتی را ارائه می‌دهیم.
اختلال اوتیسم
افراد مبتلابه اختلال اوتیسم بی‌تفاوت به نظر می‌رسند و به‌سختی می‌توانند با دیگران ارتباط عاطفی برقرار کنند. واکنش آن‌ها به تجربه، حسی نیز غیرعادی است. به‌عنوان‌مثال:
- حواسشان با صدای چکه کردن شیر آب به شدیدت پرت می‌شود.
تقریباً یک درصد از جمعیت جهان به اوتیسم مبتلا هستند. نکته بسیار حائز اهمیت در این‌گونه اختلالات این است که هرچه اختلال زودتر تشخیص داده شود، زودتر می‌توان از طریق اقدامات درمانی به کودک کمک کرد.
نشانه‌های ناشی از اختلال اوتیسم
معیارهای موجود در DSM-5 برای تشخیص اختلال اوتیسم شامل موارد زیر هستند.
نقص در برقراری روابط اجتماعی
- واکنش نشان ندادن در تعاملات اجتماعی
- استفاده غیرعادی از حرکات، تماس چشمی یا حالت صورت.
- علاقه نشان ندادن به جمع هم سن و سالان یا درک مشکل روابط
رفتارها و علایق تکراری و محدود
- استفاده از حرکات یا عبارات خاص (در افراد مبتلابه اختلالات طیف اوتیسم شایع است)
- اصرار بر (یکنواختی) و داشتن روتین
- علاقه شدید و محدود به اشیای خاص
- حساسیت کم یا زیاد به محیط حسی مانند بینایی، شنوایی یا چشایی.
لازم به ذکر است که این علائم در مراحل اولیه رشد کودک ظاهر می‌شود و منجر به بروز نقص جدی بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه‌های مهم زندگی او می‌شود.
طبقه‌بندی افراد مبتلابه Autism
روانشناسان متخصص در این حوزه، برای علائم مربوط به تعامل اجتماعی و رفتارهای تکراری و محدود با توجه به میزان شدت، سه مرحله را تعیین می‌کنند. در این مراحل حمایت و کمک به افراد مبتلا طبقه‌بندی‌شده است.
روابط اجتماعی
- فرد به حمایت بسیار جدی نیاز دارد.
در این گروه نقص و محدودیت شدید در عملکرد اجتماعی کاملاً قابل‌مشاهده است. به‌طوری‌که فرد شروع‌کننده تعامل نیست یا نسبت به رویکرد اجتماعی دیگران واکنش نشان نمی‌دهد.
- فرد به حمایت جدی نیاز دارد.
در این گروه پایین بودن میزان تعامل اجتماعی مشکل‌ساز می‌شود. یعنی فرد تا حدی رابطه اجتماعی برقرار می‌کند یا به رویکرد اجتماعی دیگران واکنش کم یا غیرعادی نشان می‌دهد.
- فرد به حمایت نیاز دارد.
پایین بودن میزان تعامل اجتماعی در این گروه از اختلالات طیف اوتیسم نیز مشاهده می‌شود. یعنی فرد به‌سختی می‌تواند آغازکننده ارتباط اجتماعی باشد و به رویکرد اجتماعی دیگران پاسخ دهد. در حالت کلی به نظر می‌رسد این افراد به میزان کمی نسبت به تعامل اجتماعی علاقه نشان می‌دهند.
رفتارهای محدود و تکراری
- فرد به حمایت بسیار جدی نیاز دارد.
این گروه رفتار غیر منعطف دارند. یعنی فرد به‌سختی می‌تواند با تغییر کنار بیاید. همچنین رفتار او باعث ایجاد اختلال در تمام زمینه‌های عملی می‌شود.
- فرد به حمایت جدی نیاز دارد.
رفتار غیر منعطف تا حدی است که فرد به‌سختی می‌تواند با تغییر کنار بیاید. رفتار او نیز باعث ایجاد اختلال در بعضی از زمینه‌های عملی می‌شود.
- فرد به حمایت نیاز دارد.
انعطاف‌پذیر نبودن این افراد باعث ایجاد اختلال در یک یا چند زمینه می‌شود. چالش‌های منظم و برنامه‌ریزی این افراد توانایی مستقل بودن را محدود می‌کند.
تشخیص و بروز علائم Autism
معمولاً علائم اوتیسم از دوسالگی ظاهر می‌شود و پزشکان در این سن می‌توانند اختلال را تشخیص دهند. در موارد حاد ممکن است علائم زودتر مشخص شود. درحالی‌که کسانی که علائم اختلال اوتیسم در آن‌ها نسبتاً خفیف است تا نوجوانی یا بزرگ‌سالی ممکن است متوجه آن نشوند. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، در واقعیت اختلال اوتیسم و به‌طورکلی اختلالات طیف اوتیسم در اکثر کودکان بعد از ۴ سالگی تشخیص داده می‌شود. توانایی ذهنی بسیاری از کودکان دچار Autism متوسط یا متوسط روبه بالا است.
دلایل ایجاد اوتیسم
هنوز دلیل اصلی بروز اختلال اوتیسم مشخص نیست. اما تحقیقات نشان می‌دهد ترکیب ژن با جنبه‌های محیطی عامل تعیین‌کننده‌ای در ابتلای فرد به اوتیسم است. به‌طورکلی تحقیقات گسترده در مورد این اختلال نشان می‌دهد ممکن است به دلیل موارد زیر اوتیسم ایجاد شود:
- جهش‌های ژنتیکی که به بالا بودن سن مادر و یا پدر حین تشکیل نطفه مربوط است، رخ دهد. احتمالاً این جهش‌ها باعث ایجاد تنوع زیاد در نقص سیستم عصبی می‌شوند.
- عدم توانایی سلول‌های مغز جنین برای پیروی از الگوهای عادی رشد طی اولین مراحل رخ دهد. همین امر نیز می‌تواند ساختار مغز و ترکیب مداری سلول‌های عصبی را که مهارت‌های اجتماعی، زبان، حرکت و سایر توانایی‌ها را کنترل می‌کند مختل سازد.
احتمال بروز اوتیسم در مردان چهار برابر بیشتر از زنان است. ممکن است این اختلال به‌قرار گرفتن جنین در معرض میزان بالای تستسترون در رحم نیز مربوط باشد.
راهکارهای درمانی Autism
هیچ درمان قطعی برای اختلالات طیف اوتیسم وجود ندارد. اما درمان زودهنگام می‌تواند به کنترل و بهبود برخی از چالش‌های مربوط به آن کمک کند. همچنین می‌توان گفت یک روش درمان برای تمام افراد مبتلابه Autism وجود ندارد. اما متخصصان بالینی می‌توانند با همکاری بیمار و اعضای خانواده او روش مؤثر برای درمان را مشخص کنند. اقدامات درمانی و آموزشی به افراد مبتلابه Autism کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و عملی مهم را یاد بگیرند و رفتارهای مخرب خود را تا جای ممکن کاهش دهند.
- روش تحلیل رفتار کاربردی (ABA) روی تقویت رفتارهای خاصی مانند تعامل، بهداشت و توانایی انجام وظایف خانگی یا شغلی و به حداقل رساندن رفتار منفی مانند خودآزاری تمرکز دارد.
از این روش می‌توان برای کودکان و بزرگ‌سالان و کسانی که علائم خفیف یا شدیدی از اختلال Autism دارند استفاده کرد.
- کاردرمانی که باهدف تقویت انواع مهارت‌های موردنیاز در زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و مهارت‌های حرکتی ظریف مثل نوشتن یا رنگ‌آمیزی، درمان یکپارچگی حسی و یا انواع تراپی که روی مهارت‌های تعامل کلامی و غیرکلامی تمرکز دارد اشاره کرد. یکپارچگی حسی به فرد مبتلابه Autism و نیز اختلالات طیف اوتیسم کمک می‌کند تا با تجارب حسی آزاردهنده خود مانند بینایی، شنوایی و لامسه کنار بیاید.
باوجوداینکه در حال حاضر درمان دارویی خاصی برای این اختلال وجود ندارد. اما ممکن است پزشک متخصص برای کمک به کنترل و بهبود مشکلاتی نظیر پرخاشگری، بیش فعالی، اضطراب یا افسردگی دارو تجویز کند.
نتیجه‌گیری
امیدواریم بامطالعه این مقاله اطلاعات مفیدی در مورد اختلال اوتیسم و طیف آن به دست آورده باشید. همچنین برای اطلاعات بیشتر در این حوزه می توانید کتاب آسیب‌شناسی روانی بر مبنای DSM5 را مطالعه کنید.
