آسم را چگونه تشخیص دهیم؟ روشهای کنترل بیماری آسم
آسم (Asthma) نوعی از بیماری‌های ریه است که بر مسیر جریان هوا که وظیفه حمل هوا به داخل ریه و سیستم تنفسی را بر عهده دارد تأثیر می‌گذارد. همچنین موجب نازک شدن و تورم این مسیر شده، مخاط این ناحیه را افزایش می‌دهد. بنابراین تنفس فرد مبتلا را سخت کرده و او را دچار تنگی نفس، خس‌خس و سرفه می‌نماید. لازم به ذکر است که این بیماری یک بیماری حمله‌ای است که در فواصل معین بروز می‌نماید. معمولاً حملات آن، کوتاه‌مدت است و هر حمله بیش از چند دقیقه تا چند ساعت طول نمی‌کشد. بعد از پایان این مدت و درمان‌های مناسب به نظر می‌رسد که بیمار بهبودی کامل پیداکرده است.
یکی از دلایل تورم راه‌های هوایی در افراد مبتلابه آسم، آلرژی است. به‌طور طبیعی در هر بار تنفس، هوا از طریق بینی وارد گلو شده و ازآنجا به داخل مجاری هوایی رفته و در‌نهایت وارد شش‌ها می‌شود. درون شش‌ها کیسه‌های زیادی با دیواره‌ی پر از رگ وجود دارد که از طریق آن‌ها اکسیژنی که در هوا وجود دارد وارد جریان خون می‌شود.
نشانه‌های بالینی بیماری Asthma
برای اینکه شناخت بهتری نسبت به این بیماری پیدا کنید بهتر است علائم آن را نیز بشناسید. علائم آسم عبارت‌اند از:
- سرفه‌ی خشک یا همراه با خلط اندک (مخصوصاً هنگام خندیدن یا تحرکات شدید)
- خس‌خس سینه (ويزينگ)
- تنگی نفس
- احساس فشار در قفسه‌ی سينه
- خستگی
ناگفته نماند که علائم این بیماری بستگی به نوع آن دارد. در بعضی از افراد این بیماری فقط کمی باعث ناراحتی آن‌ها می‌شود. درحالی‌که در دیگر افراد این بیماری شدید بوده و آن‌ها را دچار مشکلات جدی و همچنین حملات شدید می‌کند. ناگفته نماند، علائم آن در هر سنی ممکن است دیده شود اما شروع آن در بزرگ‌سالی کمتر شایع‌تر است. غالباً ما با بیمارانی برخورد می‌کنیم که سال‌ها است آسم دارند. بنابراین در ۷۵ درصد، موارد آسم قبل از ۷ سالگی رخ می‌دهد و بسیاری از آسم‌های بزرگ‌سالی به دلیل دوران کودکی است.
حملات آسم
به بدتر شدن ناگهانی علائم آسم به علت سفت شدن عضلات اطراف راه‌های هوایی حمله آسم می‌گویند. در هنگام حمله، دیواره راه‌های هوایی معمولاً متورم، ضخیم و ملتهب می‌شوند. این حالت‌ها (سفت شدن عضلات مسیر هوایی، التهاب و تولید خلط) باعث بروز علائمی مانند تنگی نفس، خس‌خس سینه، سرفه می‌شود. علائم و نشانه‌های آسم هم ازنظر شدت و هم ازنظر شکل علائم در بین افراد متفاوت است. ممکن است شما فقط در هنگام ورزش دچار حملات آسمی شده و یا همیشه درخطر این حملات باشید. علائم و نشانه‌های حملات این بیماری شامل:
- تنگی نفس
- سفت شدن قفسه سینه و یا درد در قفسه سینه
- مشکل در خوابیدن به دلیل تنگی نفس،
- صدای سوت یا خس‌خس هنگام بیرون دادن هوا (بازدم)
حملات سرفه و خس‌خس که در هنگام سرماخوردگی، آنفلوانزا و به‌وسیله ویروس‌های تنفسی شدیدتر می‌شوند. ازآنجاکه این بیماری یک بیماری دوره‌ای است. در حدفاصل دوره‌های تشدید حاد آن، دوره‌های بدون علامت نیز وجود دارد.
دلایل ابتلا به Asthma
علل این بیماری می‌تواند حداقل یکی از موارد زیر باشد:
- مو و یا پوست حیوانات
- گردوخاک
- آلودگی هوا
- تغییرات آب و هوایی (به‌خصوص هوای سرد)
- مواد شیمیایی موجود در هوا یا غذا
- ورزش کردن
- گرده‌افشانی گیاهان
- عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی
- برگشت محتویات معده به مری (ریفلاکس)
- استرس دوران عادت ماهیانه خانم‌ها
- دود تنباکو
- سولفیت (ماده‌ای نگه‌دارنده در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها)
- مصرف آسپیرین،
- بتابلوکرها و دیگر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)
- آلرژی به برخی غذاها مانند بادام‌زمینی و میگو
- بسیاری از بیماران مبتلابه آسم دارای سابقه خانوادگی ابتلا به آلرژی هستند. به‌طورکلی یکی از اقوام آن‌ها، دچار بیماری تب یونجه و یا اگزما بوده‌اند.
راهکارهای پیشگیر از پیشرفت و کنترل Asthma
عمده افراد برای درمان آسم فقط به مصرف دارو اکتفا می‌کنند. اما باید گفت که این کار به‌تنهایی جواب‌گو نیست. برای درمان این بیماری باید برخی نکات مهم و اساسی را نیز رعایت کنید تا به بهبودی کامل برسید. به‌عنوان‌مثال:
- از محرک‌های مختلف که سبب تشدید بیماری‌تان می‌شود دوری‌کنید.
- تهویه هوا به‌وسیله هواکش محیط را از هرگونه غبار و رطوبت اضافه پاک خواهد کرد.
- در فصولی که گردوخاک و گرده گل‌های مختلف در هوا پراکنده است، در و پنجره‌های خود را بسته نگاه‌دارید.
- اگر محل زندگی شما در منطقه‌ای مرطوب قرار دارد بهتر است برای تهیه یک رطوبت‌گیر با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر حیوان خانگی دارید و با شوره حیوانات، علائم بیماری شما تشدید پیدا می‌کند بهتر است از آن‌ها دوری‌کنید یا اینکه به‌طور مرتب به نظافت حیوان خانگی‌تان رسیدگی کنید.
- برای جلوگیری از پیشرفت آسم بهتر است که خانه‌تان را حداقل هفته‌ای یک‌بار نظافت کنید.
- اگر شما در معرض هوای سرد قرار گرفتید و بیماری‌تان تشدید شد، باید با استفاده از دستمال یا ماسک، دهان و بینی خود را پوشانده و مانع از ورود هوای سرد به ریه‌هایتان شوید.
داروهای قابل‌استفاده درروند بیماری آسم
به‌طورکلی دودسته داروی اصلی برای کنترل آسم وجود دارد که هرکدام برای یک منظور خاص تجویز می‌شوند. به‌عنوان‌مثال:
- داروهای کنترلی
این داروها مهم‌ترین داروهای آسم هستند. چراکه مانع از بروز حملات آسم می‌شوند. ریه‌های فرد بیمار هنگام مصرف این داروها، کمتر دچار تورم شده و در مقابل محرک‌ها آسیب‌پذیری کمتری خواهد داشت.
- داروهای کوئیک ریلایف
این داروها که بانام داروهای نجات هم شناخته می‌شوند به شل شدن و آرام‌سازی ماهیچه‌های مجاری تنفسی کمک می‌کند. اگر در هفته بیش از دو دفعه از این داروها استفاده می‌کنید، پس بیماری شما به‌خوبی کنترل نشده است. بااین‌حال، ورزشکاران مبتلابه آسم، می‌توانند پیش از شروع تمرینات خود، از داروهای فوری موسوم به بتا آگونیست استفاده کرده و علائم آسم را در خود کاهش دهند.
- داروهای درازمدت
داروهای آسم درازمدت داروهایی هستند که باید به مدت طولانی و در وعده‌های هرروزه مصرف شوند. این در حالی است که داروهای کوتاه‌مدت، تنها در صورت بروز حمله آسم و به‌صورت موقتی مورداستفاده قرار می‌گیرند. درهرصورت، اثربخش‌ترین این داروها آن‌هایی هستند که تورم مجاری تنفسی را برطرف می‌کنند.
- داروهای کوتاه‌مدت
داروهای کوتاه‌مدت آسم داروهایی هستند که تأثیری فوری دارند. این داروها علائمی مانند سرفه، گرفتگی قفسه سینه و خس‌خس سینه را که حین حمله آسم ایجاد می‌شوند تسکین می‌دهند.
انواع آزمایش‌های تشخیصی برای آسم
چند مورد از آزمایش‌هایی که پزشکان، آن‌ها را برای ارزیابی تنفس و مسیرهای هوایی درخواست می‌کنند عبارت‌اند از:
- تنفس سنجی
این آزمایش می‌تواند میزان گرفتگی یا انسدادهای موجود در مجاری هوایی را نشان دهد. ازآنجایی‌که این آزمایش میزان تغییرات مجاری تنفسی و تنگی را نمایش می‌دهد، در نشان دادن واکنش‌های شما نسبت به داروی آسم نیز نقش مهمی ایفا می‌نماید.
- آزمایش PEFR یا ماکزیمم جریان
بیشترین سرعت جریان تنفس در این آزمایش با دستگاه PEFR اندازه‌گیری می‌شود و مشکلات موجود برای عدم کارایی مناسب دستگاه تنفس را نشان می‌دهد.
- عکس‌برداری از قفسه سینه (Chest X-Ray)
این آزمایش را زمانی پزشک درخواست می‌کند که بررسی‌های دیگر و آزمایش‌های قبلی آسم مؤثر واقع نشده است. پزشک برای به دست آوردن اطلاعاتی دقیق‌تر این روش را تجویز می‌کند.
- تست متاکولین
متاکولین، ماده خاصی است که می‌تواند مانند محرک‌ها، عضلات صاف دیواره برونشیول‌ها را تحریک کرده و آن‌ها را به انقباض وادار کند. درنتیجه پس از استنشاق این ماده توسط فردی که آسم دارد، مجاری تنفسی دچار تنگی می‌شود و علائم آسم در فرد بروز می‌کند.
- اسپیرومتری
در این روش میزان هوای دم و بازدم و حجم‌های مختلف تنفسی شما به همراه سرعت تنفس اندازه‌گیری می‌شود.
- سی‌تی‌اسکن ریه
- آزمایش IgE
- تست PFT یا عملکرد ریه (pulmonary function test)
- پزشکی هسته‌ای
نتیجه‌گیری
در پایان لازم به ذکر است، هر فردی که به این بیماری مبتلا است. ممکن است تمام این علائم را تجربه نکند. از سوی دیگر، داشتن یکی از علائم به این معنی نیست که شما به این بیماری مبتلا هستید، بااین‌حال بهتر است که علائم را جدی بگیرید.
