درباره ارشد رشته اکولوژی انسانی بازار کار و آینده شغلی این رشته چه می دانید؟ در این مطلب سعی خواهیم کرد برای رشته جدیدالتاسیس اكولوژي انساني توضیحاتی را ارائه کنیم تا در انتخاب رشته صحیح به شما کمک کرده باشیم.

۱- نام و تعریف رشته و مقطع مربوطه:
دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته اكولوژي انساني    Human Ecology: M.Sc
اکولوژی انسانی دانشی بین رشته ای  است که توجه آن به تغییر در الگوهای روابط انسان با منابع و محیط از مصرف کنندگی به الگوی حفاظت و اقدامهای رهایی بخش معطوف است. این رشته شاخه ای از علوم بهداشتی و زیست محیطی است که در آن دانشجو طی دوره آموزش ضمن آشنای با اصول اکولوژی انسانی و رویکرد کلی نگر  (نیاز عصر ما) و روشهای پژوهش بویژه در حیطه سلامت و محیط¬زیست انسان، قادر به یافتن مبانی، ابعاد مساله سلامت انسان،فرهنگ و محیط خود می¬گردد.

۲- تاریخچه رشته و پیشرفت های جدید:
اکولوژی انسانی نام و چارچوب خود را از نظام تعریف شده اکولوژی زیستی گرفته است. عده ای معتقدند: «اگرچه اصطلاح اکولوژی انسانی جدید است ولی مفهوم آن به قدمت شروع زندگی انسان بر روی کره زمین می باشد». زنادایش  پرچم دار اکولوژی انسانی در سال ۱۹۵۰، پیشنهاد می کند: « برای درک اکولوژی انسانی در یک منظر تاریخی جامع، برگشت به ریشه های باستانی و تجارب انسانهای اولیه در جهان طبیعی خود، ضروری و روشنگر است (۱۹۹۸)». طی سالهای ۱۹۲۰ در شیکاگو، رابرت پارک و رودریک مکنزی اصطلاح اکولوژی انسانی را در مقاله خود که در کتاب «شهر» به چاپ رسیده است، عنوان کرده اند. پارک در سال ۱۹۲۵ پیشنهاد کرد که موضوع اصلی مطالعه اکولوژی انسانی مجموعه افراد و سازمانها در فضا می باشد. مکنزی اضافه نمود: «اکولوژی انسانی» تلاش در مطالعه فضایی و زمانی روابط موجودات انسانی تحت تأثیر نیروهای انتخابی و تطابقی محیطی و اثر موقعیت فضایی و زمانی بر سازمانها و رفتارهای انسانی دارد. در ده ۱۹۵۰، اواخر جنگ جهانی دوم، هنگام نوسازی و بازسازی، اکولوژی انسانی از طریق تحقیقات جمعیت و مطالعات شهری به دانشگاههای اروپا گسترده شد. پس از کنفرانس استکهلم در اواخر ۱۹۶۰ در بحران انرژی، زمینه های جدیدی از توجه به اکولوژی انسانی به دنبال بحران منابع و رکود در رشته شهری و بحرانهای اقتصادی بوجود آمد. در دهه ۱۹۷۰، به عنوان یک رشته بین سیستمی گسترش یافت. این دوره به تغییر در الگوهای روابط انسان با منابع و محیط طبیعی از مصرف کنندگی به الگوی حفاظت و اقدامهای رهایی بخش، معطوف است. تغییر توجه اکولوژی انسانی از مشکلات کشورهای صنعتی شهری به مشکلات کشورهای فقیر و توسعه نیافته نیز نوعی تکامل با اهمیت بود. این تغییر تأکید را از سوی آلودگیهای ناشی از صنعت و توسعه گسترده به سوی فقر و توسعه نیافتگی که برای محیط فیزیکی و انسانی به همان اندازه مخرب هستند، توجه کرد. اکولوژی انسانی پس از کنفرانس ریو در نیمه اول ۱۹۹۰، توجه به سلامت، توسعه پایدار گسترش فاصله بین «جنوب»، «شمال» و افزایش بین فقیر و غنی چه در جنوب و چه در شمال داشت. زمانی که سلامت به عنوان محور مرکزی چارچوب توسعه گذارده شد، عدالت اجتماعی نیز میزانی برای پایداری آن خواهد بود. بنابراین: «اکولوژی انسانی بیشتر روی مسایل مربوط به سلامت افراد در محیط های سالم متمرکز می گردد»
در یک چهارم قرن گذشته اکولوژی انسانی در دانشگاههای جهان تدریس شده است و امروزه این علم بسیار تکامل یافته است، که با افزایش تأکید ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مشکلات محیطی به ویژه ظهور و برنامه کار قرن ۲۱ و افزایش توجه نسبت به توسعه پایداری در کنفرانس ریو در سال ۱۹۹۲ می باشد. نیاز به نگرش بین سیستمی نسبت به برنامه ریزی محیطی به صورت گسترده ای پذیرفته شده و نگرشهای جدیدتر تکامل به سوی دیدگاه ورای سیستمی را پیشنهاد می نماید.
آموزش درس اکولوژی انسانی در ایران سی سال پیش در دانشکده بهداشت در گروه اکولوژی انسانی آغاز و در تمامی دانشکده های پزشکی و رشته های مختلف پزشکی و پیراپزشکی تدریس می شد و در حال حاضر نیز گروه اکولوژی انسانی در دانشکده بهداشت مشغول فعالیت در این زمینه می باشد.

۳- رسالت رشته (Mission)
گذشته و سابقه گروه اکولوژی بیانگر این است که این گروه می تواند برنامه های آموزشی و تخصصی خوبی در این زمینه ارائه نماید. بعلاوه گرایشهای تحقیقاتی بین سیستمی را در این گروه بوجود آورد و مهارتهای لازم را در آنها ایجاد نماید.

۴- ارزشهای حاکم بر رشته (Values)
ایده اساسی اکولوژی انسانی این است که ما می توانیم در محیط سالم به زندگی سالم دست یابیم، آن هم در صورتی که در هماهنگی با سایر انسان ها و طبیعت زندگی کنیم. اصول انسانی و اسلامی که دانش و عملکرد اکولوژی انسانی حول محور آن وحدت می یابد و در تربیت کارشناسان ارشد این رشته و در جریان آموزش به آنان قابل انتقال است، عبارتند از:
–    برابری و عدالت در روابط اجتماعی
–    دسترسی به فرصتهای مناسب برای منافع توسعه انسانی
–    احترام و مراقبت از بقا، ارزش و منزلت انسانها
–    اقدام به حفظ ارزش و منزلت محیطی
–    همزیستی انسانها با طبیعت
–    کار به عنوان واقعیت دادن به وجود و بقای انسان
–    ارزشهای زیباشناختی مانند زیبا سازی محیط
–    ایده اساسی سلامت و رفاه برای همه
–    تاکید بر دانش و یادگیری
–    حمایت از حقوق و منزلت فردی
–    پذیرش همه فرهنگ ها
–    صلح در سطح فردی، اجتماعی و جهانی

۵- چشم انداز برنامه آموزشی (Vision)
سلامت انسان دارای وابستگی زیادی به محیط و توسعه پایدار می باشد. برای اطمینان از محیط سالم برای نسل حاضر و بعدی، باید بر توسعه پایدار و اکولوژی انسانی تأکید فراوان شود. توسعه پایدار نه فقط به خاطر دلایل بشردوستانه، بلکه به عنوان حفظ محیط به صورت کل باید تثبیت گردد.
دیدگاه اکولوژی انسانی و بازسازی محیط از این زاویه به منظور حفظ سلامت انسان، در آینده نیروی غالب اقتصادی و اجتماعی خواهد بود. ما همانطور که قبلاً نیز اشاره شد در این زمینه نیاز به یک منشور ملی سلامت و محیط خواهیم داشت.
بنابراین، بطور خلاصه دورنمای رشته در ده سال آینده، تربیت دانش آموختگانی آگاه، متعهد و متبحر در زمینه ای که به نظر می رسد زمینه غالب اقتصادی و اجتماعی در برنامه¬ریزیهای کشوری خواهد بود، می باشد.

۶- اهداف کلی: (Aims)
هدف کلی این دوره ایجاد نگرش یکپارچه  و کنش های متقابل انسان – محیط و تربیت دانش آموختگانی است که درباره راه حل های پایدار  برای مشکلات محیطی مطالعه و اقدام کند. به این منظور دانش آموختگان در انتهای دوره باید قادر باشند:
۱٫    اکولوژی انسانی را به سایر رشته های وابسته آموزش دهند.
۲٫    داده های پایه در زمینه مسایل اکولوژی انسانی با توجه به دستور کار سلامت و توسعه پایدار را گردآوری و طرحهای پژوهشی بین سیستمی را تهیه و با تبحر اجرا و مدیریت کنند.
۳٫    در جهت رسیدن به اهداف سلامت و توسعه پایدار برنامه ریزی و ارزشیابی نمایند.
۴٫    سمینارها و کارگاههایی برای پرسنل نظام بهداشتی و سلامت در جهت آشناساختن آنان با وظایف و مسئولیتهای مربوط به اهداف دستور کار سلامت و توسعه پایدار برگزار نمایند.
۵٫    بین فعالیتهای نهادها، سازمانها، وزارتخانه های مختلف در زمینه انجام تحقیقات و برنامه ریزی برای رسیدن به سلامت و توسعه پایدار ارتباط و هماهنگی نمایند.

۷- نقش دانش آموختگان در نظام بهداشتی (Role definition)
نقش دانش آموختگان این رشته در نظام بهداشتی کشور آموزشی، پژوهشی، برنامه ریزی، مشاوره ای و ارتباطی می باشد.

۸- وظایف حرفه ای دانش آموختگان: (Task Analysis)
آموزشی: تدریس در موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی
پژوهشی: تهیه پروژه های تحقیقاتی بین سیستمی و انجام آنها در موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی
برنامه ریزی: تحلیل و برنامه ریزی مسایل اکولوژی انسانی در موسسات دولتی و خصوصی زیست محیطی نظیر شهرداریها، سازمانهای محیط زیست، وزارت مسکن و شهرسازی و … همچنین گردآوری داده های پایه در زمینه مسایل اکولوژی انسانی با توجه به دستور کار سلامت و توسعه پایدار و کمک به برنامه ریزی در جهت رسیدن به اهداف و ارزشیابی برنامه های سلامت و توسعه پایدار
مشاوره ای: برگزاری سمینارها، کارگاهها برای پرسنل نظام بهداشتی و سلامت در جهت آشناساختن آنها با وظایف و مسئولیتهای مربوط به اهداف دستور کار سلامت و توسعه پایدار
ارتباطی: ایجاد ارتباط و هماهنگی بین فعالیتهای نهادها، سازمانها، وزارتخانه های مختلف در زمینه انجام تحقیقات و برنامه¬ریزی برای رسیدن به سلامت و توسعه پایدار

۹- استراتژیهای کلی برنامه آموزشی:
آموزش این مقطع به صورت حضوری و روش آموزش در کلاسها دانشجو محور می باشد و دوره های کارآموزی به طور کار میدانی (در فیلد) و بازدید از سازمانها و نهادهای مرتبط با مسایل اکولوژی سلامت و تهیه گزارش و نقد و بررسی عملکرد آنان است.

۱۰- طول دوره و نحوه پذیرش دانشجو:
دارا بودن مدرک کارشناسی در یکی از رشته های اکولوژی انسانی، جغرافیا (با گرایش انسانی)، بهداشت عمومی، زیست شناسی (همه گرایش ها)، محیط زیست، بهداشت محیط، بهداشت خانواده و جمعیت، بهداشت حرفه ای، مامایی، پرستاری و یا دارا بودن مدرک دکتری عمومی (پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی) دکتری حرفه ای دامپزشکی مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

مواد امتحانی و ضرایب هر کدام
ردیف    مواد امتحانی    ضرایب
۱    مبانی اکولوژی انسانی    ۳
۲    جمعیت و تنظیم خانواده    ۲
۳    مقدمات آمار زیستی    ۲
۴    بهداشت عمومی    ۱
۵    زبان عمومی    ۲
جهت کسب اطلاعات از آخرین تغییرات در مدارک تحصیلی مورد پذیرش و مواد امتحانی و ضرائب آزمون ورودی هر سال تحصیلی، به دفترچه آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته های علوم پزشکی مربوط به آن سال تحصیلی مراجعه شود.

۱۱- رشته های مشابه در داخل کشور
رشته مشابه ای در داخل کشور نمی باشد.

۱۲- رشته های مشابه در خارج از کشور

این رشته در دانشگاه های زیر در مقاطع کارشناسی ارشد و Ph.D. تدریس می شود:

–    Vrije Universiteit Brussel (master Programme Human Ecology)
–    University of Texas at Austin, Department of Human Ecology
–    University of Alberta, Department of Human Ecology
–    University of Manitoba, Faculty of Human Ecology