تیروئید کم کار و پرکار را بر اساس چه علائمی شناسایی کنیم؟
تیروئید غدهای درونریز در بدن شناخته میشود. غدد درونریز به غدههایی گفته میشود که مجرای ترشحی ندارند و ترشحات خود را که همان هورمونها نامیده میشوند. بهطور مستقیم به داخل رگهای خونی وارد میکنند.
معرفی کامل غده تیروئید
این غده در ناحیه جلوی نای و زیر حنجره قرارگرفته است. دارای دو بخش است که به آنها لوبهای راست و چپ گفته میشود. این غده توسط یک رابط میانی که بر روی سومین حلقه غضروف نای واقع است، لوبها به یکدیگر متصل کرده است. این غده در ماه دوم دوره جنینی از یک فرورفتگی در کف حلق به وجود میآید. پسازآن بهآرامی شروع به ترشح هورمون میکند. بهطورکلی دو نوع هورمون اصلی یعنی هورمون یددار و هورمون فرعی تولید میکند. هورمونهای اصلی این غده عبارتاند از:
- تیروکسین (تترایدوتیرونین)
- تری یدوتیرونین
كار اين هورمونها تنظيم چگونگي مصرف و ذخيره انرژي در بدن است. همچنین در حدود ۹۰ درصد از هورمونهای این غده را تیروکسین تشکیل میدهد. هورمون فرعی غده تیروئید نیز کلسیتونین است. هورمون کلسیتونین نیز به اندامهایی مانند استخوانها، روده و کلیهها میرود و مسئول جلوگیری از افزایش کلسیم خون است. به عبارتی سادهتر، هنگامی این هورمون فعالیت میکند که با محرکی مانند افزایش کلسیم در خون مواجه باشد. کلسیتونین فعالیت و افزایش یاختههای استخوانخوار را کاهش و میدهد. در مقابل فعالیت یاختههای استخوانساز را افزایش میدهد و همچنین جذب کلسیم در روده را کم و دفع کلسیم را در ادرار بالا میبرد. از وظایف این غده نیز میتوان به این موارد اشاره کرد:
- تنظيم سوختوساز بدن (مهمترین وظیفه)
- تشدید رشد و نمو
لازم به ذکر است که عملكرد آن توسط غده ديگري در بدن به نام هيپوفيز تنظيم میشود. هيپوفيز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمونی محرك، باعث افزايش ترشح هورمونهای این غده میشود.
علائم کلی اخلال در عملکرد غده تیروئید
بهطورکلی نشانههای بالینی در مختل شدن عملکرد صحیح این غده عبارت است از:
- کاهش یا افزایش وزن
- التهاب در گردن تورم و بزرگ شدن گردن (در این حالت گواتر از بیماریهای شایع است)
- تغییر در ضربان قلب
- تغییر در روحیه و انرژی بدن
- اختلال در ترشح غده تیروئید موجب ریزش مو میشود.
- احساس گرما یا سرمای شدید
- نازک یا سخت شدن پوست
- تغییر در خلقوخو
- اختلالات قاعدگی در خانمها
- سرعت کار کردن شکمتان
- تغییر حالت چشمها
با توجه به این مطالب دو نوع اشکال شایع در تنظیم ترشح هورمونهای وجود دارد که ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتد. این اختلال را کمکاری و پرکاری این غده مینامند. هنگامیکه مقدار ترشح این غده در خون بهصورت نرمال و تنظیمشده نباشد. یکی از این اختلالات برای افراد ایجاد میشود.
اختلال کمکاری تیروئید
کمکاری به شرایطی در بدن اطلاق میشود که غده قادر به تولید هورمون و ترشح مناسب نیست. این اختلال را به نام علمی هیپوتیروییدیسم میشناسند. با کمکاری این غده، میزان ترشح تیروتروپین هیپوفیز زیاد میشود. ازآنجاکه هدف اصلی ترشح هورمون در این غده، تنظیم متابولیسم (سوختوساز) بدن است. اما مبتلایان به این بیماری علائم مرتبط باکم شدن متابولیسم بدن را دارند. از علائم و نشانههای کمکاری این غده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خستگی
- کاهش ضربان قلب
- کمکاری تیروئید موجب ضعف در اندامها
- افزایش وزن یا افزایش مشکل در کاهش وزن
- موهای درشت و خشک
- پوستهای خشک و زبر و خشن
- ریزش مو
- عدم تحمل سرما (نمیتوانید درجه حرارت سرما را مانند اطرافیان تحملکنید)
- گرفتگی عضلات
- درد مکرر عضلات
- یبوست
- خوب آلودگی دائم
- افسردگی
- تحریکپذیری
- کم شدن حافظه
- چرخه قاعدگی غیرطبیعی
- کاهش میل جنسی
خوب است بدانید، این اختلال در كودكان میتواند کاملاً بدون علامت باشد. بااینحال مهمترین علائم آن در كودكان عبارت است از:
- سردی مداوم دستوپا
- یبوست
- خوابآلودگی
- گریههای گوشآزار
- رشد كم
- زردی پوست
- عادتهای غذایی بد
- صورت پفآلود
- نفخ معده
- تورم زبان
این بیماری در صورت عدم درمان میتواند منجر به بیماریهای حاد قلبی، درد مفاصل، ناباروری و چاقی شود. همچنین این اختلال در دوران بارداری از توسعه مغز جنین جلوگیری میکند. سطوح پایین هورمون تیروئید بسیار خطرناك است و میتواند منجر به مرگ شود.
اختلال پرکاری تیروئید
در پرکاری این غده یا هیپرتیروییدیسم، برعکس اختلال کمکاری، شاهد بالا رفتن سطح متابولیسم بدن خواهیم بود. بنابراین به دلیل افزایش سطح متابولیسم در بدن، شخص مبتلا، گرسنگی زیادی را تجربه میکند. همچنین در پرکاری غده تیروئید فرد تمایل به خوردن غذاهای بیشتر دارد. بااینوجود هیپرتیروییدیسم عمدتاً با نشانه لاغری همراه است. با توجه به تحقیقات گستردهای که انجامگرفته، پرکاری این غده در زنان شایعتر از مردان است. پرکاری، ازجمله اختلالاتی است که سابقه بیماری در آن اهمیت دارد. نشانههای بالینی این اختلال عبارتاند از:
- بالا رفتن سطح ضربان قلب
- تحریکپذیری شدید
- خشم غیرعادی
- عدم تعادل عاطفی
- برجسته شدن کرههای چشم بهطرف خارج
- خشکی قرنیه
راههای تشخیص اختلال در عملکرد تیروئید
معمولاً اختلالات مربوط به این غده با یك آزمایش ساده خون قابلتشخیص است. بعد از بررسی نتیجه آزمایش خون توسط پزشک متخصص، درمان و راهکارهای رفع این اختلال برایتان روشن خواهد شد. عمدتاً این اختلالات با داروهای هورمونی درمان میشود. رایجترین داروهای مؤثر در این هورمون، آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا و اینترلوكین هستند. همچنین درمانی به نام ید رادیواکتیو وجود دارد كه معمولاً برای درمان اختلال پركاری استفاده میشود.
دلایل کمکاری و پرکاری تیروئید
مهمترین دلیل کمکاری تیروئید، التهاب این غده است كه تیروئیدت هاشیموتو نام دارد. در این حالت، بدن پادتنهایی تولید میکند كه به غده حمله و آن را مختل میکنند. اختلالات ناشی کمکاری غده تیروئید میتواند ناشی از یك عفونت ویروسی باشد. برخی دیگر از علل اختلال کمکاری عبارتاند از:
- رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن كه برای درمان سرطان استفاده میشود.
- استفاده از برخی داروهای درمان بیماریهای قلبی، روحی و سرطان
- كمبود ید در رژیم غذایی یكی از مهمترین دلایل کمکاری است. صدف، ماهیهای آبشور، تخممرغ، محصولات لبنی و جلبك دریایی مهمترین منابع ید هستند.
- برخی زنان هنگام بارداری دچار کمکاری میشوند و پس از تولد فرزند به حالت عادی بازمیگردند.
- مشكلات ترشح این غده در هنگام تولد
- آسیب یا اختلال غده هیپوفیز
- اختلال در هیپوتالاموس
در آخر لازم است بدانید، ابتلا به بیماریهای خود ایمنی ازجمله:
- اماس (MS)
- دیابت (بالأخص دیابت نوع ۱)
- آرتریت روماتوئید
- بیماری سلیاك
- کمخونی حاد
افراد را بیشتر در معرض این اختلالات قرار میدهد.
نتیجهگیری
امیدواریم بامطالعه این مقاله به سطح مطلوبی از آگاهی نسبت به این غده و عملکرد هورمونهای آن، رسیده باشید. هنگامیکه برخی از علائم ذکرشده درباره غده تیروئید را در خود مشاهده کردید، در اسرع وقت به پزشک متخصص رجوع کنید. چراکه از سلامت و عملکرد صحیح هورمونهای خود، اطمینان پیدا میکند.
